Meclis'te İstatistik Kurumu tartışması: "İnsan olan her yerde hatalar olabilir"

"İstatistik Kurumu Verilerinin Gerçeği Yansıtıp Yansıtmadığının Araştırılmasına İlişkin Meclis Araştırma Komitesinin Konu Hakkındaki Raporu", Meclis Genel Kurulu'nda okundu. Raporda, 1 Ocak 2023 - 30 Nisan 2024 tarihleri arasında enflasyon hesaplamalarında dikkate alınan fiyatların alandan derlenmesinde ve sisteme işlenmesinde ciddi sorunlar olduğunu ortaya kondu.

İstatistik Kurumu Verilerinin Gerçeği Yansıtıp Yansıtmadığının Araştırılmasına İlişkin Meclis Araştırma Komitesinin Konu Hakkındaki Raporu’nun öncesinde Meclis’te, ek sunuşlara da yer verildi.

İSTATİSTİK KURUMU VERİLERİNİN GERÇEĞİ YANSITIP YANSITMADIĞININ ARAŞTIRILMASINA İLİŞKİN MECLİS ARAŞTIRMA KOMİTESİNİN KONU HAKKINDAKİ RAPORU…

Meclis Genel Kurulu'nda daha sonra, İstatistik Kurumu Verilerinin Gerçeği Yansıtıp Yansıtmadığının Araştırılmasına İlişkin Meclis Araştırma Komitesinin Konu Hakkındaki Raporu ele alındı. Komite Başkanı Alişan Şan, raporu okudu.

Şan, 1 Ocak 2023 - 30 Nisan 2024 tarihleri arasında derlenen tüm fiyatların Komite tarafından incelendiğini belirterek, yürütülen çalışma sonucunda varılan tespitler ile çözüm önerilerini paylaştı.

Enflasyon hesaplamalarında hala 1 Ekim 2014 - 30 Eylül 2015 tarihleri arasında yapılan ‘‘Hane Halkı Bütçe Anketi’’ sonuçlarının kullanıldığı ve bu anket sonuçlarının güncelliğini yitirdiğini kaydeden Şan ayrıca, enflasyon hesaplamalarında dikkate alınan fiyatların alandan derlenmesinde ve sisteme işlenmesinde ciddi sorunlar olduğunun tespit edildiğini de aktardı.

Alişan Şan, bazı verilerin fiyat derleme formundan farklı olarak enflasyon hesaplamasının yapıldığı bilgisayar sistemine yanlış ve/veya hatalı ve/veya farklı olarak işlendiği; fiyat erleme formlarının incelemesi sonucunda metodolojiye aykırı veri girişlerinin yapıldığı; fiyatının derlendiği iş yerinde o ürünün bulunmaması durumunda üç ay boyunca fiyat değişimi olmamış gibi eski fiyatın enflasyon hesaplanmasında dikkate alındığı; birçok ürünün fiyatının bazı yerleşim yerlerindeki fiyat derleme formlarında uzun süredir değişim göstermeden enflasyon hesaplamasında dikkate alındığı tespitlerini paylaştı.

Şan, hatalı fiyat girişlerinin bir sonraki hayat pahalılığı hesaplama periyodunda düzeltilerek Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) oranına yansıtıldığı; ancak bu şekilde yapılan bir düzeltmenin de gerek hatalı fiyat girişi yapılan ayların gerekse fiyat değişimlerinin yansıtıldığı sonraki aylarda açıklanan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) verisinin reel verilerle uyuşmadığını da anlattı.

Şan, şu tespitleri de ortaya koydu:

“İstatistik Kurumu'nun Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)  hesaplamasında büyük öneme sahip olan fiyat derleme formlarının işlenmesinde ve Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)  hesaplaması ile ilgili özel bir bilgisayar programı kullanılmadığı ve bu sebeple de hesaplamaların hatalara çok açık olan excel programı kullanılarak yapılmasının hataları artırdığı;

İstatistik Kurumu'nun hayat pahalılığı hesaplamasında dikkate alınan ülke genelindeki 7.881 ürünün fiyat hareketlerinin derlenip toplanması ile ilgili sadece Lefkoşa merkezde 20 personelin çalıştığı, bunun da personel başına yaklaşık 400 ürünün fiyatına aynı ay içerisinde 3 kez yerinde ve/veya elektronik ortamda ve/veya telefon ile ulaşarak elde etmesi ve topladığı verilerin de işlenmesi gerektiğinin tespit edildiği; bunun da bir çalışanın hata yapma ihtimalini arttırdığı;

İstatistik Kurumu personelinin yerinde yapılması gereken tespitlerde araç ve ulaşım sıkıntısı nedeniyle zorluklar yaşadığı ve zaman zaman da personelin kendi özel araçları ile ilgili alana gidip veri topladığı.”

Şan, “İstatistik Kurumu Başkanı 7.881 adet fiyat gözlemi içerisinde derlenen fiyatları incelediklerini ve on iki ay boyunca enflasyon hesaplamasında sabit fiyat girişi yapılan 97 madde çeşidinin fiyat girişinde hata yapıldığının İstatistik Kurumu tarafından tespit edildiği ve bu hatalı fiyat girişlerinin de ileriki aylarda düzeltilerek enflasyon hesaplamasına dahil edileceği bilgisi de Komitemizle paylaşılmıştır.” dedi.

Şan, Komite’nin çözüm önerilerini ise şöyle sıraladı:

“İstatistik Kurumu'nun son zamanlarda açıklamış olduğu verilerin güvenilirliğinin kamuoyunda sorgulandığı; İstatistik Kurumu'nun açıklamış olduğu verilerin doğru olup olmadığı tartışmalarının bir sonuca vardırılması adına bilimsel temelde bir çalışma yapılması gerektiği;

32/2019 Sayılı İstatistik Kurumu (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasasında iyileştirmeler yapılmasının mutlaka gerekli olduğu; buna bağlı olarak İstatistik Kurumu kadrosunda bulunan personelin kadro sayısı ile görev, yetki ve sorumluluklarının bahse konu mevzuatta güncellenerek personelin daha verimli çalışabileceği yöntemler belirlenmesi gerektiği;

Kesin nüfus sayısının saptanması ve buna bağlı olarak gerçek nüfusa göre yeni bir hane halkı bütçe anketi yapılarak alanında uzman akademisyen ve sivil toplum örgütlerinin katılımlarıyla İstatistik Kurumunun tüm hesaplama sisteminin yeniden gözden geçirilmesi gerektiği;

Ekonomik faktörlerin tespiti ve strateji belirleme noktasında girdi – çıktı (input – output) verimlilik hesaplamasının İstatistik Kurumu tarafından yapılması gerektiği;

İstatistik Kurumu'nun daha sağlıklı ve güvenilir sonuçlara ulaşabilmesi için münhasır bir yazılım programı uygulamasına geçmesi gerektiği;

İstatistik Kurumu'nun daha verimli çalışabilmesi ve hata yapma ihtimalinin azaltılması için insan kaynağı, araç ve ekipman sayısının arttırılması gerektiği,

Gerek İstatistik Kurumu'nun beyan ettiği gerekse Komitemizin tespit ettiği ilgili aylara yönelik hata ve/veya yanlışlıkların günümüz Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplamasındaki son periyotta düzeltildiği.” 

ŞAN: "İNSAN OLAN HER YERDE HATALAR OLABİLİR”

Raporu okumasının ardından Meclis’e hitap da eden Alişan Şan, raporun ortaya çıkmasında emek gösteren herkese teşekkür etti.

“İnsan olan her yerde hataların olabileceğini kaydeden Şan, dört ayda tamamlanan çalışmayı muhalefet ve iktidarın el birliği ile sonuç elde edebileceğinin göstergesi olarak değerlendirdi.

BARÇIN: “İSTATİSTİK KURUMU BAŞKANI’NIN BİR DAKİKA DAHA O KOLTUKTA OTURMAMASI LAZIM”

Konuyla ilgili söz alan CTP Milletvekili Devrim Barçın, ülkede HP'nin 2023 yılında yanlış açıklandığının ortaya çıktığını kaydetti.

Tespitler ve sonuçlar kısmını yeniden okuyarak detaylandıran Barçın, “İstatistik Kurumu Başkanı’nın bir dakika daha o koltukta oturmaması lazım.” dedi ve Başbakan Üstel’in gereğini yapacağına inanç belirtti.

İstatistik Kurumu’na Komite olarak yaptıkları ziyarete değinen Barçın, Kurum’un kendilerine veri vermeyi reddettiğini belirterek, işletme ismi belirtilmeden ve defterlerini açmadan aldıkları fiyatları excel olarak vermeyi kabul ettiklerini anlattı.

14 aya kadar fiyatı sabit girilen ürünler olduğunu söyleyen Barçın, Ocak 2023’ten Şubat 2024’e kadar zeytinyağının fiyatının 181 TL olarak girildiğini belirtti. Veriler istendikten sonraki ay zeytinyağı fiyatının 621 TL’ye çıktığını kaydeden Barçın, 181 TL’den 621 TL’ye çıkana kadar aradaki artışların ne olduğunu sordu. Barçın, fiyatı uzun süre aynı kaydedilen başka ürünlerden de örnekler verdi.

“Bizim derdimiz halkın doğru veriye ulaşması…” diyen Barçın, tespitlerin yapılmasının ardından Komite’de yapılan toplantıda İstatistik Kurumu Başkanı’nın 97 madde çeşidinin fiyat girişinde hata yapıldığını beyan ettiğini söyledi. Barçın, “Sadece İstatistik Kurumu Başkanı’nın beyan ettiği ürün sayısı 97… Bizim tespit ettiğimiz kat ve kat fazlası…” dedi.

Geçmiş aylara yönelik enflasyonun hala ne olduğunun bilinmediğini kaydeden Barçın, “Doğru yöntem, alana çalışanları tekrar göndererek geçmiş aylara ilişkin de doğru verileri almaktır.” dedi ve geçmişteki yanlışlıkların da düzeltilmesi gerektiğini vurguladı.

İstatistik Kurumu’nun yanlış hayat pahalılığı hesapladığının ispatlandığını söyleyen Barçın, “İstatistik Kurumu’nun yerinde olsam görevden alınmayı beklemem istifa ederim.” dedi.

BEROVA: “ÜRÜN SEPETİNİN GÜNCELLENMESİ GEREKİR”

Maliye Bakanı Özdemir Berova, yanıt vermek üzere söz aldı.

Berova, Devrim Barçın’ı “yaklaşık 6 aydır zaman zaman piyasa üzerinde etki edebilecek ve enflasyonu da artırabilecek konuşmaları yapmaktan çekinmemekle” suçladı.

Kamu maliyesi için zorlu bir dönem yaşandığını anlatan Berova, “Aldığımız ekonomik tedbirlerle inşallah enflasyonun makul seviyelere ineceği bir ortam oluşturacağız.” dedi.

Berova, hayat pahalılıklarının incelenebilmesi için sivil toplum örgütleri, belediyeler ve İstatistik Kurumu ile ayda iki kez değerlendirmeler yaptıklarını da bildirdi.

İstatistik Kurumu’nun verileri hangi alanlardan aldığını paylaşmadığını söyleyen Berova, Kurumun bunu vermesinin kendilerine müdahale edebilme olanağı da vermek demek olduğunu kaydetti ve kurumun bu bilgileri paylaşmamakla doğru yaptığını ekledi.

Berova, “İstatistik Kurumu'nun tüm çalışanları ellerindeki metodolojiye göre maksimum gayret içerisinde çalışmışlardır. Bunun sonuçlarını beğenmeyebiliriz” diyerek, ürün sepetinin güncellenmesi gerektiğini, bunun için de bir süreye ihtiyaç olduğunu, hesaplamada az bir sapma olduğunu anlatarak kurumun yaptığı çalışmalara teşekkür etmek gerektiğini vurguladı.

TAÇOY: “SAPMA BİNDE 3’ÜN ALTINDA”

UBP Milletvekili Hasan Taçoy da söz alarak, istatistiki bir veride binde 3’lük bir sapma olmasının çok doğal olduğunu söyledi. Bahse konu çalışmada her ay 7 bin 881 adet veri alındığını ve 97’sinde yanlışlık olduğunu belirten Taçoy, bu sapmanın binde 3’ün çok altında olduğunu vurguladı.

“Burada alınan verilerin ağırlıklı ortalamasının nasıl hesaplandığına bakmak lazım.” diyen Taçoy, alanların ağırlıklarını paylaştı.

İstatistik Kurumu’nun veriminin artması isteğini dile getiren Taçoy, Meclis’in bunun takipçisi olacağını belirtti.

İstatistikte hata payının mutlaka var olduğunu yineleyerek, İstatistik Kurumu’nda tespit edilen eksikliklerin de giderilmesi gerektiğini vurgulayan Taçoy, hataların düzeltilerek son HP’ye yansıtıldığını belirtti.

2015 yılından kalan Hane Halkı Endeksinin yenilenmesi gerektiğini belirten Taçoy, alışkanlıklar ve harcamaların değiştiğini kaydetti.

BARÇIN: “BİNDE 3 SÖYLEMİ BİLİMSEL DEĞİL”

CTP Milletvekili Devrim Barçın yeniden söz alarak, kendilerinin yaptırım gücü olmadığını, sorumluluklarının hataların tespit edilmesi ve çözüm önerileri ortaya koyma olduğunu söyledi.

Bütün konuşmasını devletin resmi verileri ile yaptığını belirten Barçın, hatalı hesaplanan enflasyonu hesaplama yetisinin 50 milletvekilinde de olmadığını vurguladı ve Taçoy’a hangi veriye dayanarak yapılan sapmanın binde 3’ten az olduğunu hesapladığını sordu.

“Bu ülkede 100 liraya et şiş mi yersiniz? 120 TL’ye 4 kişilik pizza mı yersiniz? Kadınlar 80 TL'ye fön mü çeker, 90 TL’ye saç mı keser? Siz bizimle dalga mı geçersiniz?” sorularını soran Barçın, “Güzelyurt’tan fiyat alıyorlar. Yasa diyor ki 5 yerden fiyat alacaksınız. 5 tane konuttan fiyat alınması gerekir. 1 konuttan fiyat alınıyor, 4 taneden alınmıyor.” örneğini vererek, yapılanı “aymazlık” olarak niteledi.

Barçın Taçoy’un “Sapma binde 3’ün altında” söyleminin hiçbir bilimsel temeli olmadığını da ifade etti.

ŞAN: "İNSANIN OLDUĞU HER YERDE HATA OLMASI DOĞAL"

Komite Başkanı Alişan Şan da söz alarak, Komite’nin bir takım sıkıntı ve sorunları tespit ettiğini söyledi.

Veriler toplanırken Kurum çalışanları ilgili iş yerlerini gerek bizzat gerek telefoniyen gerekse online olarak ziyaret ettiğini kaydeden Şan, iş yerinin ürünün fiyatının değişmediğini de söylemesi halinde çalışanın bu veriyi işlediğini söyledi.

800 kusur ürün çeşidi kapsamında yapılan 7 bin 781 veri girişinin 92’sinde sıkıntılar olduğunu Kurum yetkililerinin de beyan ettiğini yineleyen Şan, insanın olduğu her yerde hata olmasının doğal olduğunu vurguladı, kasıt aranmamasını istedi.

Şan, Kurumun personel sayısı, araç ve gerecin iyileştirilmesi gerektiğini de vurguladı.