Kilit partilere veda: Karma oyun kalkması ile meclis “iki kanada” ayrılacak

KKTC’de seçim sistemiyle ilgili öteden beri konuşulan ve ötelenen önemli bir değişiklik bu kez fiilen gündemde…

İktidarın büyük ortağı Ulusal Birlik Partisi (UBP), karma oy sisteminin kaldırılmasına yönelik yasa değişikliğini Meclis’e taşıdı.

Ana muhalefet partisi CTP ise sürecin yanlışlığına dikkati çekiyor.

Öneri, ilgili komitedeki görüşmesi tamamlanırken, değişiklikle birlikte genel seçimlerde seçmenlerin artık farklı partilerden adaylara tek tek oy vermesi mümkün olmayacak.

Ancak komitede görüşülmesi tamamlandığı açıklanan öneri genel kurula sevk edilmedi. 

“Tek Bölge sistemi” devam edecek.

"Parti içi tercih" de korunacak.

Mevcut sistemde seçmenler, birden fazla partiye oy verebiliyor ya da belirli adayları seçebiliyordu.

Ancak yeni düzenlemeyle, seçmenler oylarını yalnızca tek bir partiye yönlendirmek zorunda kalacak.

Meclis’teki komite çalışmalarının ardından değişiklik önerisinin önümüzdeki günlerde Genel Kurul’a sunulması bekleniyor.

“Kişilerden öte parti programlarına oy verilmeli” anlayışını vurgulayan durum, karma rekortmenleri saltanatını da bitirecek…

Öte yandan karma oyun kaldırılması ile seçime katılım oranının düşeceğini değerlendirenler de var.

Değişikliğin gerçekleşmesi ile KKTC’de siyaset, iktidarı adeta esir alan “kilit partilere” veda edebilir. Buna göre meclise en çok 3 partinin girebileceğini iddia edenler de var.

Buna ek olarak seçimde farklı ittifak arayışları ile formüllerine de gidilebilir. 

UBP Genel Sekreteri Oğuzhan Hasipoğlu konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada bazı yapılan değerlendirmelere yönelik karma oy sisteminin ile ilgili değişikliğin seçim ya da olası erken seçimle ilişkili olmadığını açıkladı.

MECLİS İKİ KANADA AYRILACAK

Değişikliğin sadece UBP ile CTP’ye yarayacağı, diğer partilerin bu durumdan olumsuz etkileneceği görüşü hâkim…

Değişiklik gerçekleşirse meclis iktidar ve muhalefet olarak iki kanatta şekillenecek.

Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), seçim yasasında böylesine önemli bir değişikliğin geniş bir toplumsal mutabakatla yapılması gerektiğini savunuyor. Karma oy konusunda Ürün Solyalı, "komitedeki sürecin yanlışlığına dâhil olmayacağımızı ifade ettik" diyor. 

Öte yandan, Yeniden Doğuş Partisi (YDP) Genel Başkanı Erhan Arıklı da Seçim ve Halk Oylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi’ni Meclis’e sunduklarını açıklamıştı.

Arıklı, seçim sistemiyle ilgili yapılacak değişikliklerin siyasi dengeleri de etkileyeceğini vurgularken, sürecin dikkatle yürütülmesi gerektiğini belirtti.

YENİ DÜZENLEMENİN OLASI ETKİLERİ

Karma oyun kaldırılmasıyla birlikte seçimlerde partilerin stratejileri de değişecek.

Özellikle bağımsız adayların veya partiler arası tercih yapan seçmenlerin etkisinin azalması, büyük partilerin lehine bir sonuç doğuracak. Ayrıca, değişikliğin yürürlüğe girmesi halinde seçmenlerin oy verme alışkanlıklarında köklü değişiklikler yaşanması bekleniyor.

Seçim sistemine yönelik bu düzenleme, önümüzdeki günlerde Meclis’teki görüşmelerin ardından netlik kazanacak. Ancak şu an için görünen o ki, KKTC’de uzun yıllardır uygulanan karma oy sistemi, siyasi gündemdeki en sıcak konulardan biri olmaya devam edecek.

KARMA OY SİSTEMİ NEDİR?

Karma üyeli nispi temsil sistemi, seçmenlerin iki oya sahip olduğu bir seçim sistemidir.

Seçmenler, oylarının ilkiyle yaşadıkları dar bölgeyi temsil edecek vekili, ikincisiyle ise bir partiyi seçerler. Karma üyeli nispi temsil sistemde sandalyelerin bir kısmı nispi temsil sistemiyle, kalan kısmı ise genellikle Tek İsimli Tek Turlu Sistem ile belirlenmektedir. Çoğunluk sistemiyle oluşan orantısızlıklar, nispi temsil üzerinden belirlenen sandalyelerin ilgili partilere verilmesi yoluyla giderilmeye çalışılmaktadır.

Parlamentodaki sandalyeler ilk olarak dar bölgelerde seçilen adaylar, ardından da partilerin ulusal veya bölgesel olarak aldıkları oy oranına göre dağıtılır. Ulusal veya bölgesel olarak seçilen vekiller, Parti listeli nispi temsil sisteminde olduğu gibi, seçim öncesinde belirlenen parti listelerinden seçilirler.

Karma üyeli nispi temsil, parlamentodaki sandalyelerin partilerin oyuna orantılı olarak, dar bölgelerde oluşabilecek orantısızlığı önlemek amacıyla dağıtılması yönüyle paralel sistemlerden ayrılır.

Uygulanan sistemin özelliklerine göre, parlamentodaki sandalye dağılımının ulusal oy dağılımına orantılılığı değişebilir ancak orantısızlığı önlemek için çeşitli düzenlemelerin yapıldığı bir sistemde, eş sayıda oy almış iki parti, kazandıkları dar bölge vekillerinin sayısı fark etmeksizin, parlamentoda eşit sayıda sandalyeye sahip olurlar.

NASIL ÇALIŞIR?

Mevcut sistemde seçmenler, oy pusulasında üç farklı şekilde tercih yapabiliyor:

1. Parti Mühürü: Seçmen sadece bir partiye oy vererek o partinin tüm adaylarını destekleyebilir.
2. Mühür+Karma: Seçmen, bir partiye mühür basıp, aynı zamanda o partinin içindeki bazı adayları özellikle işaretleyebilir.
3. Tam Karma: Seçmen, farklı partilerden adayları belirli bir sayı sınırı içinde seçebilir. Örneğin, her seçim bölgesinde belirlenen kontenjan kadar adaya oy vererek, meclise farklı partilerden isimlerin girmesine katkı sağlayabilir.

Karma oy sistemi, seçmene daha fazla özgürlük tanıdığı için demokratik temsili güçlendiren bir yöntem olarak görülür.

Özellikle belirli bir partiye tam destek vermek istemeyen ancak bazı adayları güçlü bulup desteklemek isteyen seçmenler için önemli bir seçenek sunar.

Ancak bu sistemin karmaşıklığı nedeniyle oy sayım süreçlerinde zorluklar yaşanması, seçmenlerin hata yapma olasılığının yüksek olması ve siyasi partiler arasındaki dengeleri değiştirmesi gibi nedenlerle zaman zaman eleştirilmekte…