Kabinede değişim yine olur mu: Yasal engel yok ama siyasi tartışma ihtimali yüksek!

Seçim döneminde, yani yasakların devreye gireceği yarın itibariyle yapılacak olası bir kabine değişikliğinin siyasi etik tartışmalarına yol açabileceği belirtiliyor. Uzmanlar, böyle bir adımın kamuoyunda “seçim öncesi siyasi mühendislik” veya “avantaj sağlama girişimi” şeklinde yorumlanabileceğini vurguluyor.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaklaşan seçim süreciyle birlikte seçim yasaklarının kapsamı yeniden gündeme geldi.

Seçim yasaklarının resmi olarak girmesine 1 gün kala kabinede gerçekleşen sınırlı değişim, acaba önümüzdeki günlerde kabinede başka değişikliklerde olabilir mi sorusunu akla getirdi.

Seçim ve Halkoylaması Yasası, seçim döneminde devlet kaynaklarının kullanımına, toplu atamalara, açılış ve temel atma törenlerine, mali vaatlere ve devlet imkânlarının propaganda amacıyla kullanılmasına sınırlamalar getiriyor.

Ancak kabine değişikliği, sarih bir şekilde bu yasakların kapsamında değil…

Bakanların görevden alınması veya atanması, Anayasa’nın Cumhurbaşkanı’na tanıdığı yetki çerçevesinde gerçekleşiyor. Dolayısıyla seçim yasakları, kabine değişikliğini hukuken engellemediği görüşü hâkim…

Bu görüşe göre seçim yasakları hükümetin idari işleyişine dair kararlarını tümden dondurmuyor.

Bu çerçevede, kabine değişikliği yapılmasının önünde yasal bir engel bulunmuyor.

SİYASİ TARTIŞMA BOYUTU

Buna karşın, seçim döneminde, yani yasakların devreye gireceği yarın itibariyle yapılacak olası bir kabine değişikliğinin siyasi etik tartışmalarına yol açabileceği belirtiliyor. Uzmanlar, böyle bir adımın kamuoyunda “seçim öncesi siyasi mühendislik” veya “avantaj sağlama girişimi” şeklinde yorumlanabileceğini vurguluyor.

19 Ekim’de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi takvim ve seçim yasakları belli oldu. Seçim propagandası 23 Eylül’de başlayacak, 18 Ekim’de sona erecek. Kamuoyu yoklamalarının yayımlanması ise 4 Ekim’e kadar yapılabilecek.

SEÇİM YASAKLARI NELERİ KAPSIYOR?

KKTC’de yürürlükte olan Seçim ve Halkoylaması Yasası, seçim sürecine girilmesiyle birlikte kamu kurumları, hükümet yetkilileri ve adayların davranışlarına yönelik çeşitli kısıtlamalar getiriyor.

KAMUDA ATAMA YASAĞI

İşte en öne çıkan seçim yasakları:

Seçim yasaklarının başlamasıyla birlikte, kamu kurumlarına yeni atama, terfi, nakil veya görevlendirme yapılamıyor. Ancak yalnızca zorunlu hizmetin devamı için gerekli olan durumlar istisna sayılıyor.

AÇILIŞ VE TEMEL ATMA TÖRENİ YASAĞI

Bakanlar, milletvekilleri veya adaylar devlet kaynaklı açılış, temel atma, proje duyurusu gibi törenlere katılamıyor.

Ayrıca bu tür etkinliklerde propaganda yapılamıyor.

KAMU OLANAKLARININ KULLANIMINA SINIR

Resmî araçlar, bina ve kamu çalışanları aday lehine veya aleyhine kullanılmıyor. Aksi durumda, bu tür hareketler yasa ihlali sayılıyor ve cezai yaptırımları bulunuyor.

RESMİ MEDYADA DENGE İLKESİ

Devlet kanalları ve kamu yayın organlarında tüm adaylara eşit söz hakkı tanınmak zorunda. Tek taraflı yayınlar yapılması yasak ve yayın kuruluşları bu ilkeye uymakla yükümlü.

ANKET VE ARAŞTIRMA YAYINLARI

Seçim tarihinden önceki son yedi gün içinde kamuoyuyla anket sonuçları ve seçime yönelik araştırma verileri paylaşmak yasak. Bu tür yayınlar seçmeni yönlendirme olarak kabul ediliyor.

AYRINTILI YASAKLAR NELERİ KAPSIYOR; İŞTE TAM DÖKÜM

İki ay boyunca yürürlükte olacak seçim yasakları şöyle:

“Devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri, yerel kuruluşlar ve bunlara bağlı daire ve müesseseler, ortaklıklar ve diğer kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar, lise veya dengi veya daha alt kademedeki öğrenim kurumlarında öğrenci olanlar ile kamu görevlileri, halkoylamasında ve seçimlerde tarafsızlıklarını korumak zorunda oldukları gibi bunların siyasal partilere veya adaylara her ne nam ile olursa olsun bağış veya yardımda bulunmaları, her türlü araç,  gereç ve olanaklarını bir siyasal partinin veya adayın emrinde veya herhangi bir siyasal faaliyette çalıştırılmaları, kullanmaları veya kullandırmaları veya bir siyasal partinin veya herhangi bir adayın lehinde  veya aleyhinde veya yurttaşın oyunu etkilemek amacıyla her türlü yayında bulunmaları yasaktır.

Daha önce basılmış veya yayınlanmış ve yukarıdaki niteliği taşıyan her türlü kitap broşür afiş ve bunlara benzer yayınlar da aynı kurala bağlıdır. Devlet hizmetinde Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık veya Bakanlıklarda ve bunlara bağlı daire, kurum ve kuruluşlarda, kamu tüzel kişilerinde, katma bütçeli veya döner sermayeli kurum ve kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüslerinde veya kamu iştiraki ile kurulan teşebbüs, müessese ve işletmelerde ve belediyelerde memur, zorunlu hizmet personeli, işçi ve sözleşmeli de dahil olmak üzere her ne ad altında olursa olsun atama ve her türlü terfi, barem ayarlaması ve kaza sınırları içerisinde görev yeri değiştirme hariç nakil işlemlerinin ve bu işlemlere ilişkin her türlü sınavın yapılması durdurulur.

Ancak işletmenin çalışma şekli mevsimlik işçi çalıştırmayı gerektiriyorsa, hizmetlerinin devamı açısından mevsimlik olarak alınan işçiler eğitim alanında kadro boşalması ve seçim tarihinin başladığı güne kadar doldurulmasının ve/veya istihdamının mümkün olmaması halinde geçici ve sözleşmeli olarak istihdam edilen öğretmenler; asistan  hekimlerle imzalanacak sözleşmeler, sağlık alanında kadro boşalması ve kamu yararı bakımından gereklilik ve aciliyeti olması halinde istihdam edilen kamu sağlık çalışanları bu madde kurallarındaki yasaklara bağlı değildirler.

Adaylar herhangi bir spor kulübü, dernek, hayır kurumu ve benzeri yerlere her ne ad altında olursa olsun herhangi bir maddi katkıda bulunamazlar.

İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası kuralları uyarınca başlanmış kaynak paketindeki kaynak dağıtımı, münferit kaynak dağıtımı, yeni kaynak paketi açılması, yeni kiralama ve yeni tahsis ile ilgili işlemlerin yapılması durdurulur.

İlgili mevzuat uyarınca yapılan alçak orman arazisi, hazine malları, hali araziler ve/veya Anayasa’nın 159’uncu maddesi kuralları uyarınca KKTC adına kayıtlı bulunan malların kiralama işlemleri durdurulur.

Konut Edindirme Yasası kuralları uyarınca kırsal bölgelerdeki yeni arsa dağıtımları durdurulur.

Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasası kuralları uyarınca İzin Kurulu tarafından yeni izin verilemez.

Akaryakıt istasyonu açma ile ilgili ön izin ve/veya izin verilemez.

Devlet ve/veya kamu kurum ve kuruluşlarının her aşamadaki ihale işlemleri durdurulur.

Ancak zorunlu hallerde bu işlemlerin yapılabilmesi YSK iznine bağlıdır.

Ateşli Silahlar Yasası kuralları uyarınca verilen her türlü tabanca taşıma ve/veya tasarruf izni verilemez.

Yurttaşlık Yasası kuralları uyarınca her türlü yurttaşlığa kabul işlemlerinin yapılması durdurulur.

Her ne ad altında ve her ne statüde olursa olsun ihdas edilmiş fonlardan personel istihdamı yapılamaz.

Başka herhangi bir yasada aksine kural bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kamu kaynaklarını kredi olarak kullanan bankalar, KKTC Merkez Bankası dâhil yukarıda öngörülen süre içerisinde verdikleri kredileri en geç üç gün içerisinde Cumhuriyet Meclisi’nin bilgisine getirirler.

Halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri, yerel kuruluşlar ve bunlara bağlı daire ve müessese ve ortalık ile diğer kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlara ait kaynaklardan yapılan iş ve hizmetler dolayısıyla açılış ve temel atma  dâhil törenler düzenlemek, nutuklar söylemek, demeçler vermek ve bunlar hakkında her türlü araçla yayınlarda bulunmak yasaktır.

Halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde Cumhurbaşkanı, Başbakan ve bakanlarla milletvekilleri yurt içinde yapacakları gezileri makam arabaları ve resmi hizmet araçları ile yapamazlar.

Her ne amaçla olursa olsun yapacakları gezilerde protokol gereği olan karşılama ve uğurlamalarla törenler yapılamaz ve resmi ziyafet verilemez.

Cumhurbaşkanı, Başbakan ve bakanlar seçim ve halkoylamasıyla ilgili faaliyetlerinde ve konuşmalarında 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası kuralları ile bağlıdırlar.

Yasanın 82’nci maddesi uyarınca halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde Cumhurbaşkanı, Başbakan, bakanlar ve milletvekilleri ile adayların yurt içinde yapacakları gezilere hiçbir kamu görevlisi katılamaz.”

AYRINTILI YASAKLAR NELERİ KAPSIYOR; İŞTE TAM DÖKÜM

İki ay boyunca yürürlükte olacak seçim yasakları şöyle:

“Devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri, yerel kuruluşlar ve bunlara bağlı daire ve müesseseler, ortaklıklar ve diğer kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar, lise veya dengi veya daha alt kademedeki öğrenim kurumlarında öğrenci olanlar ile kamu görevlileri, halkoylamasında ve seçimlerde tarafsızlıklarını korumak zorunda oldukları gibi bunların siyasal partilere veya adaylara her ne nam ile olursa olsun bağış veya yardımda bulunmaları, her türlü araç,  gereç ve olanaklarını bir siyasal partinin veya adayın emrinde veya herhangi bir siyasal faaliyette çalıştırılmaları, kullanmaları veya kullandırmaları veya bir siyasal partinin veya herhangi bir adayın lehinde veya aleyhinde veya yurttaşın oyunu etkilemek amacıyla her türlü yayında bulunmaları yasaktır.

Daha önce basılmış veya yayınlanmış ve yukarıdaki niteliği taşıyan her türlü kitap broşür afiş ve bunlara benzer yayınlar da aynı kurala bağlıdır. Devlet hizmetinde Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık veya Bakanlıklarda ve bunlara bağlı daire, kurum ve kuruluşlarda, kamu tüzel kişilerinde, katma bütçeli veya döner sermayeli kurum ve kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüslerinde veya kamu iştiraki ile kurulan teşebbüs, müessese ve işletmelerde ve belediyelerde memur, zorunlu hizmet personeli, işçi ve sözleşmeli de dahil olmak üzere her ne ad altında olursa olsun atama ve her türlü terfi, barem ayarlaması ve kaza sınırları içerisinde görev yeri değiştirme hariç nakil işlemlerinin ve bu işlemlere ilişkin her türlü sınavın yapılması durdurulur.

Ancak işletmenin çalışma şekli mevsimlik işçi çalıştırmayı gerektiriyorsa, hizmetlerinin devamı açısından mevsimlik olarak alınan işçiler eğitim alanında kadro boşalması ve seçim tarihinin başladığı güne kadar doldurulmasının ve/veya istihdamının mümkün olmaması halinde geçici ve sözleşmeli olarak istihdam edilen öğretmenler; asistan  hekimlerle imzalanacak sözleşmeler, sağlık alanında kadro boşalması ve kamu yararı bakımından gereklilik ve aciliyeti olması halinde istihdam edilen kamu sağlık çalışanları bu madde kurallarındaki yasaklara bağlı değildirler.

Adaylar herhangi bir spor kulübü, dernek, hayır kurumu ve benzeri yerlere her ne ad altında olursa olsun herhangi bir maddi katkıda bulunamazlar.

İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası kuralları uyarınca başlanmış kaynak paketindeki kaynak dağıtımı, münferit kaynak dağıtımı, yeni kaynak paketi açılması, yeni kiralama ve yeni tahsis ile ilgili işlemlerin yapılması durdurulur.

İlgili mevzuat uyarınca yapılan alçak orman arazisi, hazine malları, hali araziler ve/veya Anayasa’nın 159’uncu maddesi kuralları uyarınca KKTC adına kayıtlı bulunan malların kiralama işlemleri durdurulur.

Konut Edindirme Yasası kuralları uyarınca kırsal bölgelerdeki yeni arsa dağıtımları durdurulur.

Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasası kuralları uyarınca İzin Kurulu tarafından yeni izin verilemez.

Akaryakıt istasyonu açma ile ilgili ön izin ve/veya izin verilemez.

Devlet ve/veya kamu kurum ve kuruluşlarının her aşamadaki ihale işlemleri durdurulur.

Ancak zorunlu hallerde bu işlemlerin yapılabilmesi YSK iznine bağlıdır.

Ateşli Silahlar Yasası kuralları uyarınca verilen her türlü tabanca taşıma ve/veya tasarruf izni verilemez.

Yurttaşlık Yasası kuralları uyarınca her türlü yurttaşlığa kabul işlemlerinin yapılması durdurulur.

Her ne ad altında ve her ne statüde olursa olsun ihdas edilmiş fonlardan personel istihdamı yapılamaz.

Başka herhangi bir yasada aksine kural bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kamu kaynaklarını kredi olarak kullanan bankalar, KKTC Merkez Bankası dâhil yukarıda öngörülen süre içerisinde verdikleri kredileri en geç üç gün içerisinde Cumhuriyet Meclisi’nin bilgisine getirirler.

Halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde devlet, kamu iktisadi teşebbüsleri, yerel kuruluşlar ve bunlara bağlı daire ve müessese ve ortalık ile diğer kamu tüzel kişiliğine sahip kuruluşlara ait kaynaklardan yapılan iş ve hizmetler dolayısıyla açılış ve temel atma  dâhil törenler düzenlemek, nutuklar söylemek, demeçler vermek ve bunlar hakkında her türlü araçla yayınlarda bulunmak yasaktır.

Halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde Cumhurbaşkanı, Başbakan ve bakanlarla milletvekilleri yurt içinde yapacakları gezileri makam arabaları ve resmi hizmet araçları ile yapamazlar.

Her ne amaçla olursa olsun yapacakları gezilerde protokol gereği olan karşılama ve uğurlamalarla törenler yapılamaz ve resmi ziyafet verilemez.

Cumhurbaşkanı, Başbakan ve bakanlar seçim ve halkoylamasıyla ilgili faaliyetlerinde ve konuşmalarında 5/1976 sayılı Seçim ve Halkoylaması Yasası kuralları ile bağlıdırlar.

Yasanın 82’nci maddesi uyarınca halkoylamasının ve seçimin başlangıç tarihinden halkoylaması ve seçim sonuçları ilan edilinceye kadar olan süre içinde Cumhurbaşkanı, Başbakan, bakanlar ve milletvekilleri ile adayların yurt içinde yapacakları gezilere hiçbir kamu görevlisi katılamaz.”