Sayıştay Raporu: Toprak Ürünleri Kurumu’nda usulsüz alımlar tespit edildi

Sayıştay’ın hazırladığı denetim raporunda, Toprak Ürünleri Kurumu’nun (TÜK) yaptığı arpa alımlarında ciddi usulsüzlükler belirlendi.

Kıbrıs Postası’nın okuduğu rapora göre, 9/2023 sayılı Yasa Gücünde Kararname’ye atıf yapılmasına rağmen birçok alımda Bakanlar Kurulu kararı alınmadı.

Bu nedenle söz konusu işlemler hem kararnamenin kapsamı dışında kaldı hem de Kamu İhale Yasası’nın 24. maddesine aykırı bulundu.

Raporda, bazı sözleşmeler için Yönetim Kurulu kararı üretilmediği ve ödemelerin imzasız fişler ya da havale talimatları üzerinden gerçekleştirildiği vurgulandı.

Bu durum, kurumsal mali disiplin açısından ciddi bir eksiklik olarak kayda geçti.

ALIMLAR MERCEK ALTINDA

Bek Tarım Ltd. ile yapılan 3.855 ton arpa alımında, teslimat gecikmesine rağmen 7 bin 710 Dolarlık gecikme tazminatı uygulanmadı.

Kurum yönetimi ise düşük fiyatlı alım sayesinde sağlanan kazancı gerekçe göstererek cezai işlemi uygulamadığını savundu.

Holly Grains Ltd. ile yapılan 20.000 tonluk arpa alımında da benzer sorunlar yaşandı.

Teslimatlar gecikti, ancak tazminatlar eksik uygulandı. Sayıştay, bu nedenle Kurum’un 10 bin 915 Dolar zarara uğratıldığını tespit etti.

KURUMUN SAVUNMASI: “TEDARİK GÜVENLİĞİ ÖNCELİKLİ”

Denetim raporuna verilen cevaplarda, kurum yetkilileri Rusya-Ukrayna savaşı, tedarik riskleri ve KKTC’nin tanınmamışlığı nedeniyle cezaların sert uygulanmadığını ifade etti.

Yönetim, önceliğin ürünün ülkeye zamanında getirilmesi ve düşük maliyet olduğunu savunarak yapılan işlemleri meşru göstermeye çalıştı.

GENEL BULGU: MEVZUATA AYKIRILIK VE ZAYIF DENETİM

Sayıştay raporu, Toprak Ürünleri Kurumu’nun alımlarında mevzuata aykırı işlemler yapıldığını, kontrol mekanizmalarının zayıf olduğunu ve hesap verebilirlik sorunu bulunduğunu ortaya koydu.

YASAL DAYANAK SORUNLARI VE DOĞRUDAN ALIM ELEŞTİRİLERİ

Sayıştay raporunda, Toprak Ürünleri Kurumu’nun yaptığı arpa alımlarında Bakanlar Kurulu kararlarının eksikliği ve Kamu İhale Yasası’na aykırı doğrudan alımlar dikkat çekiyor.

9/2023 sayılı Yasa Gücünde Kararname, Bakanlar Kurulu’nun Tarım Bakanlığına doğrudan alım yetkisi verebileceğini belirtse de, birçok alımda bu onay alınmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla yapılan alımların söz konusu kararname kapsamında değerlendirilemeyeceği ve Kamu İhale Yasası 24. maddeye uygun olmadığı vurgulanmıştır.

YÖNETİM KURULU VE YETKİ TARTIŞMALARI

Raporda şu tespitler yapılıyor; 

Yönetim Kurulu üyeleri Tansel Sağır, Önder Serdaroğlu ve Doğan Beyatlı, kendilerine Bakanlar Kurulu izinleri konusunda bilgi verilmediğini savunmuştur.

Gürsel Uzun ve Mehmet Amea ise Bakanlık ve Bakanlar Kurulu onayı ile alımlar yapıldığını, nitekim sübvansiyonların da Bakanlar Kurulu kararlarıyla ödendiğini belirtmiştir.

Kurum, eksiklikler olsa da işlemleri Bakanlar Kurulu onayı ile gerçekleştirdiklerini savunmuştur.

YÖNETİM KURULU KARARI YOK

21.07.2023’te Bek Tarım Ltd. ile 3 bin 855 ton arpa alımı için sözleşme yapılmış, fakat Yönetim Kurulu kararı alınmamıştır.

Sözleşmede spot alım yetkisine atıf yapılmasına rağmen, Bakanlar Kurulu kararı olmadığı için hukuki dayanak zayıf bulunmuştur.

02.08.2023’te teslim edilen ürün için 811 bin 641 Dolar ödeme yapılmış, ancak bu ödemelerde harcama belgeleri düzenlenmemiş, imzasız fiş ve banka havale talimatlarıyla işlem yürütülmüştür.

Gecikme olmasına rağmen 7 bin 710 Dolarlık gecikme tazminatı uygulanmamıştır. Kurum, düşük fiyatla yapılan bu alım sayesinde daha fazla kazanç sağlandığını, bu nedenle tazminat yerine fiyat avantajının önceliklendirildiğini savunmuştur.

HOLLY GRAINS LTD. İLE ALIMLAR

30 bin 000 tonluk ihalenin 20 bin 000 ton üzerinden Holly Grains Ltd.’e bağlandığı, fakat hukuki dayanağın yine sorunlu olduğu tespit edilmiştir.

Teslimatlarda gecikmeler yaşanmış, ancak gecikme tazminatları eksik uygulanmıştır.

Örneğin, 5 gün gecikmeye rağmen yalnızca 3 günlük tazminat uygulanmış, böylece yaklaşık 10 bin 915 Dolar, Kurum’un zararına sonuç doğmuştur.

Kurum Müdürü Soley Baybar, cezaların sert uygulanması durumunda firmaların teklif vermekten kaçındığını, önceliğin tedarik güvenliği olduğunu savunmuştur

SÖZLEŞMELER VE EK PROTOKOLLER

Birçok sözleşmede teslim tarihleri geciktirilmiş, fesih hakkı kullanılmamış, aksine ek sözleşmelerle süre uzatılmıştır. Bu ek sözleşmeler için de çoğu zaman Yönetim Kurulu kararı alınmamış, Bakanlık onayı bulunmamıştır. Bu durum, mevzuata aykırılık ve kurumsal zafiyet olarak kayda geçmiştir.

RAPORDAN

Sayıştay raporunda, özetle, “Toprak Ürünleri Kurumu’nun arpa alımlarında ciddi usulsüzlükler tespit edilmiştir. Bakanlar Kurulu kararları alınmadan spot alımlar yapılmış, bu nedenle işlemler ne 9/2023 sayılı kararnameye ne de Kamu İhale Yasası’na uygun bulunmuştur. Yönetim Kurulu kararları çoğu alımda üretilmemiş, ödeme süreçleri belgeli yapılmamıştır. Teslimatlarda gecikme yaşanmasına rağmen cezai tazminatlar ya hiç uygulanmamış ya da eksik uygulanmıştır. Kurum yönetimi, önceliğin tedarik güvenliği ve düşük maliyet olduğunu, bu nedenle esneklik tanındığını savunmuştur.

Genel olarak rapor, Kurum’un mevzuata aykırı işlemler yaptığı, kontrol mekanizmalarının zayıf olduğu ve hesap verebilirlik sorunu bulunduğu sonucunu ortaya koymaktadır.” deniliyor.