Azerbaycan, ‘darbe planlamakla’ suçlanan 6 kişilik bir grubu gözaltına aldı

Bakü’nün Tahran’ı darbe girişimi düzenlemekle suçlamasıyla iki ülke arasında gerilim arttı. Azerbaycan bu bağlamda İran’ın Bakü Büyükelçiliği’nde görevli dört çalışan hakkında sınır dışı kararı aldı.

Şarku’l Avsat’ın Reuters Haber Ajansı’ndan aktardığı habere göre Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, İran’ın Bakü Büyükelçisi Abbas Musevi’nin bakanlığa çağrıldığını ve kendisine ‘İran’ın Azerbaycan ile ilgili son zamanlarda yaptığı provokatif eylemlerden duyulan ciddi rahatsızlığın’ iletildiğini bildirdi.

Diplomatik düzeyde şiddetli bir protestonun tezahürü olan sınır dışı etme hamlesi, karşılıklı olarak birbirlerini içişlerine karışmakla suçlayan petrol ve doğal gaz zengini iki rakip güç olan Azerbaycan ve İran arasında aylardır tırmanan gerilimin parçası.

İki ülke arasındaki ilişkiler son aylarda giderek gerginleşmiş ve geçen hafta Bakü'nün İsrail'de büyükelçilik açmasıyla Tahran-Bakü ihtilafı doruk noktasına ulaşmıştı. Ayrıca Azerbaycan, İran'ın bir hafta önce Tahran karşıtı bir milletvekiline yapılan suikast girişimiyle bağlantılı olabileceğini de öne sürmüştü.

Geçtiğimiz ocak ayında Bakü, İran'daki Büyükelçiliği’nin silahlı saldırıya uğraması ve olay sonucunda bir kişinin hayatını kaybedip iki kişinin yaralanmasının ardından büyükelçilik faaliyetlerinin ‘geçici’ olarak askıya alındığını duyurmuştu.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, İran'ın Bakü Büyükelçisi Abbas Musevi'ye Azerbaycan'daki İran Büyükelçiliği'nin dört çalışanının ‘persona non grata’ (istenmeyen kişi) ilan edildiğini bildirdi.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, dört diplomatın  ‘diplomatik statülerine uymayan faaliyetleri nedeniyle’ sınır dışı edilmesine karar verildiği ve kendilerine ülkeyi terk etmeleri için 48 saat süre tanındığını duyurdu. Fransız haber ajansı AFP’ye konuşan bir kaynak, İran’ın Bakü Büyükelçisi Musevi’nin Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldığı sırada, Bakü’nün ‘İran'ın Azerbaycan'a yönelik son dönemdeki provokatif faaliyetlerinden duyduğu ciddi rahatsızlığın iletildiğini’ belirtti.

Bakü, eleştirilerini büyükelçilik çalışanına hemen bildirmeyip ancak Azerbaycan makamlarının İran istihbarat servislerinin talimatıyla darbe planlamakla suçlanan altı kişinin gözaltına alındığını duyurmasından saatler sonra bu adımı attı. İran resmi haber ajansı IRNA, dört diplomatını sınır dışı edilme kararını ‘İran'a karşı son haftalarda gerilimi tırmandırma politikasının bir devamı’ olarak nitelendirdi.

Azerbaycan İçişleri Bakanlığı ve Başsavcılık yaptığı açıklamada, Azerbaycanlı yetkililere göre altı zanlının ‘İran istihbaratı tarafından ülkedeki durumun istikrarını bozmak için görevlendirildiğini’ duyurdu.

Aynı kaynak, zanlıların görevlerinin ‘anayasal düzeni bozmak ve bunu güç kullanarak devirmek üzere silahlı eylemlerle Azerbaycan'da şeriatla yönetilen bir devlet kurmakla görevli bir direniş grubu oluşturmak’ olduğunu vurguladı. Altı zanlının ‘İran yanlısı aşırı dincilik propagandası yaptığını ve Azerbaycan'ın hoşgörü geleneğini baltalama amaçlı yurtdışından gelen emirleri yerine getirdiğini’ kaydetti.

Şarku’l Avsat’ın Bloomberg Haber Ajansı’ndan aktardığı habere göre Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi, İçişleri Bakanlığı ve Azerbaycan Başsavcılığı tarafından yapılan ortak açıklamada, gözaltına alınanların tamamının Azerbaycan vatandaşı olduğu ve Azerbaycan'da istikrarı baltalayıp silahlı ayaklanmalar başlatmak için İran teokratik rejiminden fon ve talimat alan bir gruba üye olmakla suçlandığı bildirildi.

Bu suçlamalar bağımsız olarak doğrulanamazken, İran ile Azerbaycan arasında son aylarda tırmanan gerilimi artırıyor.

İsrail ve Azerbaycan-Ermenistan çatışması da dahil olmak üzere bir dizi konuda iki ülke arasındaki iplerin gerilmesi ışığında, son birkaç hafta içinde onlarca Azerbaycan vatandaşının İran'la bağlantılı oldukları gerekçesiyle gözaltına alındığı basına yansıdı.

Geçtiğimiz ocak ayında Tahran'daki Azerbaycan Büyükelçiliği’ne yapılan silahlı saldırının ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev olayı ‘terör saldırısı’ olarak nitelendirerek kınamıştı. Buna karşılık İranlı yetkililer, saldırıyı Azerbaycanlı bir kadınla evli olan ve ‘şahsi’ saiklerlerle hareket eden İranlı bir sivilin gerçekleştirdiğini iddia etmişti. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı saldırı sonrası Tahran'daki Büyükelçiliği’nin faaliyetlerinin ‘geçici’ olarak askıya alınmasına rağmen ‘diplomatik ilişkilerin herhangi bir şekilde kesilmesinin’ ihtimal dahilinde olmadığını belirtmişti.

Türkçe konuşan Azerbaycan’ın hem İran'ın ezeli rakibi olan Türkiye'nin yakın müttefiki olması hem de İran rejiminin baş düşmanı olan İsrail'den silah alması sebebiyle Tahran’ın tepkisini çekiyor.

Azerbaycan ise İran'ı, Bakü ile Erivan arasında 30 yıldır devam eden toprak anlaşmazlığında Ermenistan'ı desteklemekle suçluyor.

Buna karşılık, ağırlıklı olarak Azerbaycan, İran ve Rusya'da yaşayan bir etnik grup olan Azerilerin milyonlarcasına ev sahipliği yapan İran, uzun süredir komşusunu topraklarında ayrılıkçı duyguları körüklemekle suçluyor.

Bu haftanın başlarında, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İranlı mevkidaşı ile Twitter'da hararetli bir tartışmaya girmişti. Bu, İran’ın, İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen'in Bakü ile Tel Aviv arasında İran'a karşı ortak bir cephe kurulması konusunda varılan mutabakat hakkındaki sözlerine ilişkin Azerbaycan'dan açıklama talep etmesinin ardından yaşanmıştı.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü “Tahran, Siyonist varlığın Azerbaycan topraklarından kendisine karşı başlattığı komplo karşısında eli kolu bağlı oturamaz” açıklamasında bulunmuştu.

Bakü ile Tahran arasında tırmanan gerilimin ve iki taraf arasında Dağlık Karabağ bölgesi çatışması merkezli karşılıklı suçlamaların ortasında, Azerbaycan Savunma Bakanı Zakir Hasanov, tehditleri göz önüne alarak tüm potansiyel tehditleri bertaraf etmek için kuvvetlerine savaşa hazırlık derecesini yükseltme emri vermişti.

İran, 44 kilometre (27 mil) uzunluğundaki Ermenistan sınırını güvende tutmak istiyor. Zira bu sınırı Azerbaycan’ın savaş yoluyla yeni topraklar ele geçirmesi halinde tehdit altına girecek.