Uzmanlara göre "Trump'a fısıldayan" Rutte, NATO'nun savunma harcamaları hedefine denge getiriyor

NATO'nun Lahey'de yapılacak 2025 zirvesi yaklaşırken, Genel Sekreter Mark Rutte'nin savunma harcamalarındaki yeni hedef için hem Donald Trump yönetiminin "yüzde 5" talebine karşılık vermek hem de Atlantik'in iki yakasını uzlaştırmak için duyurduğu yeni formül, uzmanlar tarafından dengeli ve pragmatik bir yaklaşım olarak yorumlandı.

Hollanda'nın Lahey kentinde yapılacak NATO zirvesine geri sayım sürüyor. 23-25 Haziran tarihlerinde müttefik liderleri bir araya getirecek toplantıya, ABD Başkanı Donald Trump'ın da katılması bekleniyor.

2018'de Trump'ın ilk dönemi sırasında Brüksel'de yapılan NATO zirvesi, Amerikan lider ile dönemin Almanya Başbakanı Angela Merkel'in sözlü atışmasıyla hala hafızalarda.

Trump, Merkel'i "Rusya'ya bağımlı" olmakla suçlarken Merkel, "Almanya kararlarını bağımsız alır." yanıtını vermişti.

Lahey'de yapılacak zirveye, en az o dönem kadar gergin bir atmosferde hazırlanılıyor.

2. Trump yönetimi, NATO'da ilk kez şubat ayındaki Savunma Bakanları Toplantısı'nda temsil edilmiş, Avrupalı müttefiklerin endişeyle beklediği talepler, ABD'li Bakan Pete Hegseth tarafından dile getirilmişti.

Hegseth, NATO içerisinde yükün ABD tarafından göğüslenmesi yerine Avrupa ülkeleri ve Kanada'nın savunma harcamalarını artırması ve yeni hedefin en az gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYİH) yüzde 5'i oranına çıkarılması gerektiğini bildirmişti.

Bunun üzerine mevcut ortalaması yüzde 1,9 olan Avrupa ülkeleri büyük paniğe kapılırken savunma stratejilerini değiştirmek için düğmeye bastılar.

Avrupalı eski mevkidaşlarıyla empati ve yakın temas içerisindeki NATO Genel Sekreteri ve eski Hollanda lideri Mark Rutte, aylardır Lahey'deki zirvede duyurulmak üzere bir formül üzerinde çalışıyordu.

Rutte açıklamalarında, mevcut yüzde 2'lik hedefin yeterli olmadığını, yeni rakamın "yüzde 3'ün üzerinde" olacağını söylüyordu.

Zirveye bir ay kala, hafta başında ABD'nin Dayton kentinde NATO Parlamenter Asamblesine hitap eden Rutte, ilk kez "yüzde 5"i zikretti.

Rutte, Lahey'de liderlerin toplamda yüzde 5'lik hedef üzerinde anlaşacağını varsaydığını belirterek "bireysel dağılımın" ne olacağını söylemeyeceğini ancak "yüzde 3'ün oldukça üzerinde" olacağını kaydetti.

Rutte'nin dile getirdikleri, Trump yönetiminin talepleriyle diğer müttefiklerin mevcut kapasitesi arasında denge bulmak için önerdiği bir formülü açık etmiş oldu.

Rutte'nin bunu zirveden önce, ABD'deki bir toplantı sırasında açıklaması da Trump yönetiminin ön onayını aldığı izlenimini verdi.

NATO, halihazırda üye ülkelerin savunma harcamalarını hesaplarken askeri teçhizat satın alımlarını, altyapı inşasını, yurt dışı operasyonlarını, askerlerin maaşlarını gibi unsurları dikkate alırken Ukrayna'ya yapılan yardımlar, kritik altyapının korunması ya da köprü, yol gibi yapıların askeri amaçlar için yeniden kullanılır hale getirilmesi gibi kalemleri içermiyordu.

Türkiye dahil birçok müttefikin yaptığı askeri harcamalar, mevcut hesaplamanın içine girmiyordu.

"YENİ HESAPLAMA YÖNTEMİ WASHİNGTON'IN TALEPLERİNİ KARŞILARKEN HEDEFİ; AVRUPA MÜTTEFİKLERİ İÇİN DAHA ULAŞILABİLİR KILMANIN BİR YOLU"

AA muhabiri, NATO'nun hesaplamalarındaki değişikliği ve yeni muhtemel savunma harcamaları hedefini AB'nin başkenti Brüksel ve ABD'den uzmanlara sordu.

Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Wilfried Martens Avrupa Çalışmaları Merkezinin Transatlantik İlişkiler Analisti Ionela Ciolan, Ukrayna'da savaşın başladığı 2022'den bu yana Avrupa ülkelerinin yıllarca savunmaya gerekli yatırımı yapmadıklarını fark ettiklerini, NATO için bir zamanlar önemli bir dönüm noktası kabul edilen yüzde 2'lik hedefin artık yetersiz kaldığını vurguladı.

Ciolan, yüzde 2'lik hedefin hem İttifak'ın gelişen güvenlik ihtiyaçlarını karşılamaktan hem de ABD'nin adil yük paylaşımı konusundaki uzun süredir devam eden endişelerini gidermekten uzak olduğuna işaret ederek ocak ayında görevi devralan Trump yönetiminin Avrupalı müttefiklere, "en az yüzde 5" çağrısını yoğunlaştırdığını anlattı.

Polonya ve Baltık ülkeleri gibi birkaç cephe ülkesi bu hedefe yönelik planlarını açıklamış veya ilerleme kaydetmiş olsa da NATO müttefiklerinin çoğunun hala bundan dahi uzakta olduğunu anımsatan Ciolan, geleneksel olarak İttifak'ın savunma harcamalarının yükünü sırtlayan ABD'nin bile, 2024'te GSYİH'sinin yalnızca yüzde 3,4'ünü savunmaya ayırdığına dikkati çekti.

Ciolan, Rutte'nin yeni formülünü şöyle yorumladı:

"NATO Zirvesi yaklaşırken dikkatler NATO Genel Sekreteri Mark Rutte'ye atfedilen bir teklife yöneliyor. Plan, üye devletlerin toplu olarak GSYİH'lerinin yüzde 5'ini savunma ve güvenliğe harcamayı hedefleyeceği iki kademeli bir harcama modelini içeriyor. Bunun yüzde 3,5'i temel savunma ve teçhizata tahsis edilirken ek yüzde 1,5'i askeri hareketliliğe (altyapı, lojistik) daha geniş yatırımlar için ayrılacak. Bu yeni hesaplama yöntemi, Washington'ın taleplerini karşılarken hedefi; Avrupa müttefikleri için daha ulaşılabilir kılmanın bir yolu olarak görülüyor."

Yüzde 3,5'lik yeni muhtemel hedefin pragmatik olduğunu ve daha iyi denge sağladığını ifade eden Ciolan, "Bu transatlantik gerginliğe yanıt olarak, daha politik olarak dengeli ve gerçekçi bir yaklaşım için destek artıyor. GSYİH'nin yüzde 3 ila 3,5'i gibi daha pragmatik bir hedef daha iyi bir denge sağlıyor. NATO'nun kolektif güvenilirliğini güçlendirecek kadar iddialı ancak mevcut mali kısıtlamalar dahilinde de uygulanabilir." değerlendirmesini yaptı.

"AKILLICA BİR SİYASİ HAMLE"

ABD'li güvenlik, savunma ve transatlantik ilişkiler uzmanı Profesör Andrew Latham da yeni yüzde 5'lik hedef için şunları söyledi:

"Bu, büyük ölçüde Mark Rutte'nin yaptığı bir şey. NATO Genel Sekreteri olur olmaz, diplomatik sisi dağıtmak için zaman kaybetmedi. İçinde bulunulan transatlantik dönemi anlıyor. Rutte, yüzde 5 rakamını bölerek imkansızı yeterince makul hale getirdi. Yüzde 2 sözünü hiç yerine getirmeyen hükümetler artık siber, altyapı ve diğer 'daha yumuşak' kategorileri içeren yeni bir çerçeveye sahipler. Bu, Trump'ın 'anlaşma dili'ne hitap etmek için tasarlanmış akıllıca bir siyasi hamle."

Rutte'nin yeni formülünün ABD yönetimine istediği şeyi verirken "Avrupa'ya da şimdilik biraz nefes alma alanı sağladığını" belirten Latham, şunları kaydetti:

"Bazıları gözlerini devirecek. Bazıları bunun gösteriş olduğunu veya 'savunma' tanımını genişlettiğini iddia edecek ama hala 1999'da olduğumuzu iddia etmeyi bırakmalıyız. Değiliz. Bu bürokratik kotaları yerine getirmekle ilgili değil. Bu, düşmanlara NATO'nun hala önemli olduğunu, barış için bedel ödemeye istekli olduğunu göstermekle ilgili."

Latham, bunun "mükemmel bir formül olmasa da bir başlangıç" teşkil ettiğini ifade ederek "Ayrıca, NATO'nun nostaljiyle yürüyemeyeceğinin yıllardır ilk ciddi kabulü. İttifak, trajik seçimler ve sert güç dünyasında hayatta kalmak istiyorsa, bu taban, tavan değil." değerlendirmesini yaptı.

Yeni formül, Lahey zirvesinden önce 5 Haziran'da Brüksel'deki karargahta bir araya gelecek NATO Savunma Bakanları tarafından ele alınacak.