İran: 2231 sayılı BMGK kararı sona erdi, nükleer dosya Konsey gündeminden çıkarılmalı

İran, 18 Ekim 2025 itibarıyla Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2015'teki nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı kararının sona erdiğini ve bu tarihten itibaren nükleer faaliyetlerine ilişkin hiçbir BM kısıtlamasının geçerli olmadığını savunarak ülkenin nükleer dosyasının da BMGK gündeminden çıkarılması çağrısında bulundu.

İran Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada, ülkeye BM yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayan 2231 sayılı BMGK kararının önceden belirlendiği üzere bugün itibarıyla resmen sona erdiği belirtildi.

Açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

"İran'ın barışçıl nükleer programına ilişkin 20 Temmuz 2015 tarihli 2231 sayılı nükleer anlaşma ve BM Güvenlik Konseyinin kararı hakkında daha önce yapılan resmi açıklamalarda ve pozisyonlarda belirtildiği üzere, bu karar kapsamında belirlenen 10 yıllık süre 18 Ekim 2025 Cumartesi günü sona erecek ve İran'ın nükleer programına ilişkin öngörülen kısıtlamalar ve ilgili mekanizmalar dahil olmak üzere tüm hükümleri bu tarihten itibaren sona ermiş sayılacaktır."

Bu kapsamda İran'ın nükleer dosyasının da BMGK gündeminden çıkarılması çağrısında bulunulan açıklamada, "2231 sayılı kararın süresinin dolmasıyla birlikte, İran'ın nükleer programı, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'na taraf herhangi bir nükleer silahsız devletin nükleer programı gibi ele alınmalıdır." ifadeleri kullanıldı.

Nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları İngiltere, Fransa ve Almanya'nın, İran'a BM yaptırımlarını geri getirme adımına dair ise açıklamada, bu ülkelerin "hem anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmediği hem BMGK kararlarını kötü niyetle ve yasal prosedürleri gözetmeksizin kullanmaya çalıştıkları" belirtildi.

Açıklamada, Avrupa ülkelerinin BM yaptırımlarını geri getirme adımının ülkeler tarafından "herhangi bir hukuki değeri veya etkisi olduğunun düşünülmemesi gerektiği kaydedildi.

İRAN'A BM YAPTIRIMLARININ GERİ GETİRİLDİĞİ SÜREÇ

İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD'nin tek taraflı çekilmesinden sonra uygulanmayan 2015'teki nükleer anlaşmada yer verilen ve "snapback" olarak adlandırılan, İran'a anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkanına sahip mekanizmayı 28 Ağustos'ta işletme kararı almıştı.

Nükleer anlaşmanın taraflarından Rusya ve Çin ise BMGK'ye İran ile ortak gönderdikleri mektupta, Avrupalı ülkelerin İran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek "snapback" mekanizmasını işletme kararının "hukuken geçersiz" ve "mantıksız" olduğunu savunmuştu.

İran, süreci durdurabilmek için İsrail ve ABD'nin saldırıları sonrasında askıya aldığı denetimlerin yeniden başlamasını sağlayacak şekilde UAEA ile 9 Eylül'de Kahire'de anlaşmaya varmış ancak Avrupa ülkeleri tarafından olumlu karşılanan bu adım yeterli görülmemişti.

Tahran'a BM yaptırımlarını kaldıran 2231 sayılı BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararında yer alan snapback mekanizmasının işletilmesinin ardından süreç, İran ile Avrupa arasında yapılan görüşmelerde sonuç çıkmayınca 28 Eylül gece yarısı sona erdi ve İran'a BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girmişti.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, 12 Eylül'de İran'ın bu durumda Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'ndan (NPT) çekilmek dahil adımlar atabileceğini söylemişti.