Piyasada fiyat disiplini yok, tüketici Güney’i tercih etmeye devam ediyor

Kuzey Kıbrıs’ta uzun süredir devam eden yüksek fiyatlar, denetimsiz olduğu eleştirileri eşliğinde piyasa koşulları ve ithalat üzerindeki ağır vergi yükleri nedeniyle alışveriş alışkanlıkları ciddi şekilde değişti.

Gıda, temizlik ürünleri, kıyafet ve elektronik başta olmak üzere birçok alanda vatandaşların tercihleri Güney Kıbrıs’a yöneldi. Bu durumun yalnızca bireysel tüketim tercihlerinden değil, Kuzey’deki ekonomik modelin sürdürülemez hale gelmesinden kaynaklandığı değerlendiriliyor.

Öte yandan ekonomistler uzun süredir temel tüketim maddelerinde KDV düzenlemesi yapılması gerektiğini, bu konuda yasal bir ihtiyaç da olmadığını, mevcut yasalarımız nezdinde böyle bir düzenlemenin yapılabileceği belirtiliyor.

Vergi, gümrük ve fonlarla dolu ithalat sistemi, Kuzey Kıbrıs’taki raf fiyatlarını yapay biçimde yükseltirken, bu maliyetler doğrudan tüketiciye yansıyor.

Üretim ve tedarik alanında da ciddi yapısal eksiklikler nedeniyle, fiyatlar üzerinde kamunun etkin bir düzenleyici rolü kalmadı. Marketten beyaz eşyaya, akaryakıttan çocuk bezine kadar her kalemde fiyatlar ya sabitlenemiyor ya da günlük bazda değişkenlik gösteriyor.

DENETİM YOK, FİYATLANDIRMA SERBEST

Denetim mekanizmalarının işlevsizliği de fiyatların kontrolsüzce yükselmesine neden oluyor.

Piyasa aktörleri üzerinde baskı ya da yaptırım bulunmadığı için her işletme kendi maliyet anlayışına göre fiyat belirliyor. Denetim eksikliği, tüketicinin korunaksız kalmasına ve piyasada fırsatçılığın yaygınlaşmasına zemin hazırlıyor.

Söz konusu durum pandemi sonrası süreçten beri devam ediyor…

Ekonomi çevreleri, fiyat denetimi ve piyasa düzenlemesinin sadece sosyal adalet değil, aynı zamanda ekonomik sürdürülebilirlik açısından da hayati olduğunu belirtiyor.

Uzmanlara göre Kuzey Kıbrıs’ta tüketici koruma yasaları yeterince uygulanmıyor ve bu boşluk, piyasayı tamamen serbest bir spekülasyon alanına çeviriyor.

AB GÜMRÜK BİRLİĞİ MODELİ ÖNERİSİ

Bu konuda gerek muhalefet vekilleri gerekse de bazı ekonomistlerin uyarı ve eleştirilerine geçtiğimiz gün Tüketici Örgütleri Konfederasyonu, yaptığı son açıklamayla dâhil oldu.

Dernek açıklamasında bu tabloya dikkat çekilerek, “Kuzey’deki fiyat politikasının iflas ettiğini” belirtti. Açıklamada, “Tüketim ürünlerinde uygulanan yüksek vergi ve gümrük politikaları, vatandaşları daha ucuz alternatifler için Güney Kıbrıs’a yönlendiriyor. Bu durum ticaretin Güney’e kaymasına ve yerel ekonomik dengelerin bozulmasına neden oluyor” denildi.

Konfederasyon, ayrıca hükümete çağrıda bulunarak, tüketim ürünlerindeki vergi ve gümrük yüklerinin Güney Kıbrıs seviyesine çekilmesini ve Avrupa Birliği (AB) Gümrük Birliği’ne uyumlu bir ekonomik model geliştirilmesini önerdi. Açıklamada, “Bu tedbirler alınmazsa, hem tüketici hem de yerel üretici açısından geri dönülmez bir ekonomik kırılma yaşanabilir” uyarısında bulunuldu.

YEREL ESNAF DA ZORDA

Güney Kıbrıs’tan yapılan alışverişler sadece bireysel değil, işletmeler düzeyinde de etkili oluyor.

Birçok küçük işletme, hammadde veya ambalaj gibi girdileri daha ucuza temin edebilmek için Güney’e yöneliyor. Bu durum, Kuzey’deki ticari döngüyü zayıflatırken, nakit akışının da sistem dışına çıkmasına neden oluyor.

Ekonomistler ve tüketici dernekleri, mevcut krizin yalnızca sübjektif siyasi tercihlerle değil, somut ekonomik veri ve modellemelerle aşılabileceğini belirtiyor.

Denetim mekanizmalarının bağımsızlaştırılması, piyasa fiyatlarının sürekli takip edilmesi, tüketici şikâyet hattı gibi mekanizmaların güçlendirilmesi gerektiği vurgulanıyor.

KTEZO VERİ AÇIKLADI

Buna ek olarak Esnaf Zanaatkarlar Odası, geçtiğimiz gün ekonomide çemberin daralmaya devam ettiğine dikkat çekti; küçük ve orta ölçekli marketlerin yüzde 39.82’sinin kapandığı açıkladı.

KTEZO tarafından yapılan açıklamada, odaya kayıtlı temel tüketim maddeleri satışı yapan marketler ve içecek ağırlıklı satış yapan (off-licence) iş yerleriyle ilgili çalışmada, “dramatik ötesi trajik bir durumla” karşılaşıldığı belirtildi.

Açıklamada, Lefkoşa ilçe sınırları içinde son 2 yılda 226 market ve içecek satışı yapan (off-licence) iş yerlerinin tek tek aranarak ve sigorta kayıtlarına bakılarak yapılan araştırmada toplam 90 iş yerinin kapalı olduğunun saptandığı bildirildi.