Güney ve Kuzey Kıbrıs’ta ekonomik fark derinleşiyor: Asgari ücret artık Güney'de daha yüksek!

Kuzey ile güney arasında 2025 yılının ilk yarısında alım gücü, ücretler ve enflasyon açısından çarpıcı ekonomik ayrışmalar yaşandı.

Türk Lirası’nın Euro karşısında altı ayda yüzde 28,4 değer kaybetmesiyle birlikte Kuzey Kıbrıs’ta asgari ücretin Euro cinsinden değeri yaklaşık yüzde 22 azalarak 1.039 Euro’dan 803 Euro’ya geriledi. Bu dönemde Güney Kıbrıs’ta ise net asgari ücret 885 Euro seviyesinde sabit kalarak, Kuzey’deki asgari ücreti geride bıraktı. Yılın başında hükümetin “Asgari ücret Güney Kıbrıs’ın üzerinde” açıklamaları yılın henüz ilk yarısında güncelliğini yitirmiş oldu.

Ekonomist Mertkan Hamit, yapmış olduğu sosyal medya paylaşımında döviz kuru ile enflasyon arasındaki uyumsuzluğa dikkat çekerek, iç talebin zayıflaması ve tüketimin bir kısmının Güney Kıbrıs’a kayması fiyat artışlarının gecikmesine yol açarken, bu durumun uzun vadede daha ciddi ekonomik kırılmalara neden olabileceği uyarısında bulunuyor.

Ayrıca, artan kamu harcamaları ve borçlanmaya dayalı maaş ödemelerinin sürdürülemez olduğunu vurgulayan Hamit, kamu maliyesinde disiplin sağlanması ve enflasyonist baskıları azaltacak yapısal reformların şart olduğunu belirtiyor. Uzmanlar tarafından 2025’in ikinci yarısında enflasyonun hızlanma riski halen yüksek olarak görülüyor.

KUZEY KIBRIS'TA ASGARİ ÜCRET YILIN İLK YARISINDA EURO KARŞISINDA YÜZDE 22 DEĞER KAYBETTİ: ASGARİ ÜCRET 236 EURO GERİLEDİ

Kuzey Kıbrıs’ta asgari ücretin Euro cinsinden değeri, yılın ilk yarısında 236 Euro geriledi. Merkez Bankası’nın döviz satış kurlarına göre, 1 Ocak 2025’te net 37 bin 818 TL olan asgari ücret, o günkü kurla 1.039 Euro’ya denk gelirken, yılın ilk yarısında yaşanan kurdaki yükselişle birlikte 1 Temmuz itibarıyla bu rakam 803 Euro’ya düştü.

Bu da altı ayda yüzde 22 oranında bir kayıp anlamına geliyor.

GÜNEY KIBRIS'TA YILIN BAŞINDA 885 EURO OLAN ASGARİ ÜCRET, KUZEY KIBRIS'TA 803 EURO'YA GERİLEYEN ASGARİ ÜCRETİ GERİDE BIRAKTI

Güney Kıbrıs’ta ise net asgari ücret yıl boyunca 885 Euro seviyesinde sabit kaldı. Her iki bölgede nominal ücretlerde değişiklik olmazken, TL’nin değer kaybı sadece Kuzey’de yaşayan asgari ücretlilerin alım gücünü olumsuz etkiledi.

Öte yandan, hükümetin geçtiğimiz aylarda sıkça dile getirdiği “asgari ücret Güney Kıbrıs'ın üzerinde, azami ücretler bin Euro’nun üzerine çıktı” açıklamaları, kur gelişmeleri karşısında güncelliğini yitirmiş durumda.

İstatistik Kurumu’nun açıkladığı son 6 aylık hayat pahalılığı oranının yüzde 17,79 olarak belirlenmesinin ardından gözler Asgari Ücret Saptama Komisyonu’na çevrildi. Yılın ikinci asgari ücretinin belirlenme sürecine dair önemli açıklamalar, geçtiğimiz günlerde Kıbrıs Postası'na Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı Tahir Serhat tarafından yapılmıştı.

Serhat, asgari ücretin belirlenmesinde hayat pahalılığı oranının dikkate alınan temel kriterlerden biri olduğunu vurgularken, "Hayat pahalılığı her zaman hedefimizdir. Asgari ücret belirlenirken dikkate aldığımız faktörlerden biri de hayat pahalılığı oranıdır. Biz işçiyi de işvereni de düşünmek zorundayız. Şartları değerlendirip en iyisini yapmaya çalışıyoruz. Kimsenin bundan şüphesi olmasın" ifadelerini kullanmıştı.

Dövizdeki artışın hükümet tarafından geçmişte ücret artışlarını sınırlamak için bahane olarak kullanıldığını yine geçtiğimiz günlerde Kıbrıs Postası'na aktaran Hür İşçi Sendikaları Federasyonu (Hür-İş) Başkanı Ahmet Serdaroğlu, bu tutumun artık kabul görmeyeceğini ifade etmişti.

KUZEY KIBRIS'TA YILLIK ENFLASYON YÜZDE 35,78 ARTARKEN, GÜNEY KIBRIS'TA YÜZDE 0,4 GERİLEDİ

Adanın her iki bölgesinde de enflasyonun durumu benzer şekilde belirgin farklılıklar gösteriyor.

2025 yılının ilk yarısında İstatistik Kurumu'na göre Kuzey Kıbrıs’ta enflasyon yıllık yüzde 35,78 oranında artarken, Güney'de bulunan İstatistik Kurumu'na göre Güney Kıbrıs’ta yüzde 0,4 oranında geriledi. Kuzey Kıbrıs İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilere göre, Haziran ayında aylık enflasyon yüzde 1,42 seviyesinde gerçekleşti. Buna karşılık Güney Kıbrıs’ta Rum İstatistik Kurumu, aynı ay için aylık enflasyonun yüzde 0,29 azaldığını bildirdi.

Fiyat hareketlerine bakıldığında, Kuzey Kıbrıs’ta limon (%86,39), marul (%50,27) ve kivi (%34,26) gibi bazı ürünlerde sert fiyat artışları yaşanırken, karpuz (%74,04), kavun (%69,42) ve domateste (%63,31) önemli oranlarda fiyat düşüşleri gözlendi. Güney Kıbrıs’ta ise enflasyonun gerilemesinde özellikle elektrik (%-10,3) ve petrol ürünleri (%-9,2) fiyatlarındaki düşüş etkili oldu.

Ana harcama kalemlerinde ise iki bölgede farklı trendler dikkat çekiyor. Kuzey Kıbrıs’ta giyim ve ayakkabı fiyatları yüzde 5,18 artarken, Güney Kıbrıs’ta aynı kalemde yıllık bazda yüzde 5,2 azalma görüldü. Lokanta ve otel hizmetleri Kuzey’de yüzde 8,14 artarken, Güney’de yıllık yüzde 5,5 yükseldi. Gıda ve alkolsüz içeceklerde Kuzey’de yüzde 3,04 azalma olurken, Güney’de aylık yüzde 2,3 düşüş yaşandı.

Ulaştırma kaleminde Kuzey Kıbrıs’ta fiyatlar yüzde 2,37 artarken, Güney Kıbrıs’ta yüzde 0,77 oranında geriledi. Eğlence ve kültür harcamalarında Kuzey’de yüzde 0,32 azalma, Güney’de ise yüzde 5,1 artış kaydedildi. Konut ve enerji maliyetlerinde Kuzey’de yüzde 1,20 artış bildirilirken, Güney’de elektrik fiyatları yüzde 10,3 düşüş gösterdi. Enerji maliyetlerindeki bu düşüş, Güney Kıbrıs’taki enflasyonun negatif seyretmesinin başlıca nedenlerinden biri olarak öne çıkıyor.

Böylece hem alım gücü hem enflasyon açısından Kuzey ve Güney Kıbrıs arasında belirgin bir ayrışma yaşandığı ortaya çıkıyor.

MERTKAN HAMİT: İÇ TALEBİN ZAYIFLAMASI VE TÜKETİMİN GÜNEY KIBRIS'A KAYMASI ENFLASYONU DAHA DA ARTIRACAKTIR

Kuzey Kıbrıs'taki durumu değerlendiren Ekonomist Mertkan Hamit, 1 Ocak – 1 Temmuz 2025 döneminde Kuzey Kıbrıs’ta döviz kuru ve enflasyon arasındaki ilişkiyi değerlendirdi. Hamit, Türk Lirası’nın Euro karşısında yüzde 28,4 değer kaybetmesine karşın, resmi tüketici fiyatları endeksindeki (TÜFE) artışın yüzde 17,79’da kaldığını belirterek, geçmişte kurdaki her yüzde 1 değer kaybının fiyatları ortalama yüzde 1,53 artırdığı bilgisini paylaştı.

Ekonomist Mertkan Hamit, döviz kuru ve enflasyon arasındaki uyumsuzluğun sebeplerini şöyle sıralıyor:

• "İç talebin zayıf kalması ve tüketimin bir kısmının Güney Kıbrıs’a kayması nedeniyle fiyat artışları gecikti.

• Kur artışının henüz tüm fiyatlara yansımadığı stok etkisi söz konusu.

• Kamu harcamalarının reel ekonomiye yayılması zaman alıyor.

• Psikolojik ve rekabet baskıları fiyat artışlarını erteledi.

• Resmi TÜFE hesaplamalarında kullanılan mal ve hizmet sepeti güncel tüketim kalıplarını tam yansıtmıyor.

• Kayıt dışı ekonomi yaygın olduğu için gerçek enflasyon resmi rakamlardan yüksek olabilir"

Ekonomist Hamit, bu uyumsuzluğun sürdürülebilir olmadığı uyarısında bulunuyor. Kamu maaşları ve asgari ücrette enflasyon oranına bağlı artışların kamu harcamalarını büyüteceğini, yılın ilk altı ayında 13,23 milyar TL iç borçlanma yapıldığını ve bunun 2025 bütçesinin yaklaşık yüzde 9,6’sına denk geldiğini söyledi. Bu borç oranının yıl sonu bütçe açığı tahmininin yüzde 75’ine ulaşmasıyla birlikte, bütçe açığının finansmanının ciddi bir sorun haline geldiğine dikkat çekti.

"KAMU MALİYESİNDE DİSİPLİN SAĞLANARAK BORÇLANMAYA MAAŞ ÖDEMELERİNİN AZALTILMASI GEREK"

Ayrıca, kur artışının etkisinin birikmesiyle 2025’in ikinci yarısında enflasyonun hızlanabileceği riskini vurgulayan Hamit, çözüm için bazı önerilerde bulundu:

1. "Kamu maliyesinde disiplin sağlanarak borçlanmaya dayalı maaş ödemelerinin azaltılması

2. Asgari ücret ve kamu maaş artışlarının enflasyonu körüklemeyecek biçimde planlanması, yapısal dönüşümle ileriye dönük hedefli ücret politikalarının uygulanması

3. Kayıt dışı ekonomi ile etkin mücadele edilmesi

4. Girdi maliyetlerini düşürerek fiyat geçişkenliğini azaltacak yapısal reformların yapılması

5. Kur ve enflasyon beklentilerini iyileştirecek kapsamlı bir ekonomi programının hazırlanması"

Sonuç olarak Hamit, “Kuzey Kıbrıs’ta kur geçişkenliği geçici olarak yavaşlamış olsa da, istatistiksel eksiklikler, ertelenmiş maliyet baskıları ve artan kamu harcamaları nedeniyle 2025’in ikinci yarısında enflasyonist şok riski halen yüksek” değerlendirmesinde bulunuyor.

Yukarıdaki verilerden yola çıkarak Güney ve Kuzey Kıbrıs'taki enflasyonun durumu şu şekilde: