MS Derneği Başkanı Sibel Hançerli: İlaç sorunu hastalarımızın stresini tetikliyor

Katıldığı TV programında konuşan MS Derneği Başkanı Sibel Hançerli Dr. Burhan Nalbantoğlu hastanesinde yeterli ve olması gerektiği gibi tedavi alamadıklarını, nöroloji servisi altında bir bölüm arzu ettiklerini ifade ederek öte yandan ilaç sorunu nedeniyle MS hastalarının ayrıca stres yaşadığını söyledi.

Sibel Hançerli, “Kronik merkezî sinir sistemi hastalığı ataklarla ilerler. Nedeni tam olarak bilinmemekte… Belirtileri göz bozukluğu, renk kaybı, kol bacak güçsüzlük, uyuşukluk, mesnetsiz yorgunluklar, depresyon. Tüm bunlar belirtiler olabilir... Şu an MS, ilaçlarla kontrol altında tutulabilmekte… MS, öldürücü bir hastalık değildir ve kurallara uyduğunuz sürece de yaşamınızı devam ettirirsiniz. Temennimiz nöroloji servisi altında bir bölümümüzün olabilmesidir. Burhan Nalbantoğlu hastanesinde yeterli tedaviyi alamıyoruz. Öte yandan ilaç sorunu da ortada… Bizim ilaçlarımız eczaneden alınmaz. İlaç dairesi getirir… İlaçların gününde gelmemesi strese sokar ve bu da bu hastalıkta tetikleyicidir…” İfadelerini kullandı.

MS HASTALIĞI (MULTİPLE SKLEROZ) NEDİR?

Emes hastalığı olarak bilinen MS (Multiple Skleroz) hastalığı, kol ya da bacakta güçsüzlük ve görme sorunları gibi duyularda eksiklik, yürüme bozukluğu ve denge-koordinasyon güçlüğüne neden olan merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır. MS hastalığında, bağışıklık sisteminin sinir liflerini kaplayan koruyucu miyelin kılıfına saldırması beyin ile vücudun geri kalanı arasında iletişimin bozulmasına neden olur.

Multiple Skleroz hastalığında öncelikle santral sinir sistemindeki beyaz madde yapıları hastalanır. Bu beyaz madde santral sinir sisteminin kendi içerisinde ve bu bölüm ile vücudun diğer bölümleri arasında iletişimi sağlayan sinir liflerinden oluşur.

MS’li hastalarda santral sinir sistemindeki bu beyaz maddede plak veya lezyon diye adlandırılan hasarlı alanlar görülür. Bu hasarlı alanlarda siniri çevreleyen miyelin denilen bir maddede kayıp gözlenir. Sinir sisteminde etkilenen yere ve etkilenme derecesine göre, MS hastalığının tipi ve şiddeti hastadan hastaya değişebilir.

MS hastalığının belirtileri ve tedavisi kişiye özeldir. Benzer şekilde gelişen ve aynı bulgularla seyreden iki MS’li hasta bulabilmek mümkün değildir. Hastalığın bireyin kendisinde ve hastalar arasında farklı seyretmesi, hastalığın zamanlamasını, beyinde tuttuğu yeri ve bulguların şiddetini farklı kılmaktadır. Genel alarak MS’li olgularda, beynin veya omuriliğin kontrol ettiği her hangi bir fonksiyonun tam veya yarı tam kaybı gözlenir.

MS HASTALIĞI (MULTİPLE SKLEROZ) BELİRTİLERİ NELERDİR?

Multiple skleroz hastalığının ilk belirtileri, kol ya da bacakta kuvvet azalması-güçsüzlük ve görme sorunu şikayetleri ile başlar.  Multiple Skleroz hastalığında genellikle uyuşma ve karıncalanma, duyularda eksiklik, yürüme zorluğu gibi denge ve koordinasyon güçlüğü, halsizlik, kas spazmları, bulanık görme, idrar kaçırma titreme belirtileri görülür.

MS hastalığını işaret eden belirtiler şunlardır:

Vücudun farklı noktalarında karıncalanma, uyuşma

Kas sertliği, kaslarda kramp ve ağrı

Bulanık, çift görme ve az görme gibi görme sorunları

Boynun öne doğru bükülmesiyle ortaya çıkan elektrik çarpması hissi

Düşünme, öğrenme ve planlama ile ilgili sorunlar

Depresyon ve anksiyete

Konuşma ve yutma güçlüğü

İdrar kaçırma gibi mesane problemleri

Yorgunluk ve halsizlik

Yürüme güçlüğü gibi denge ve koordinasyon sorunları

Kabızlık

Cinsel fonksiyon bozuklukları

Kısa süreli hafıza sorunları

MS HASTALIĞI (MULTİPLE SKLEROZ) NEDENLERİ NELERDİR?

MS hastalığı bağışıklık sisteminin beyin, optik sinir ve omurilikteki sinir hücrelerinin miyelin kılıfı adı verilen koruyucu yapıya saldırması ile ortaya çıkan bir hastalıktır. MS hastalığının nedeni hala tam olarak bilinmemekle birlikte, çevresel faktörlerin belirli genetik mutasyonları tetiklemesinin hastalıkta etkili olduğu bilinmektedir.

Çevresel faktörler: Organik çözücülere ve cıvaya maruz kalma, böcek ilaçları ve radyasyon teması.

Etnik köken: Kafkas, Kuzey Afrika kökenlilerde hastalık görülebilir. Sarı ve kısmen siyah ırkta koruyuculuk beyaz ırka göre daha fazladır. Ayrıca Kuzey Avrupa, Amerika ve Kanada'nın kuzeyinde hastalık yüksek, ekvator bölgesinde düşük oranda görülmektedir.

Virüslerin etkisi: Geçmişte “herpes”, “varisella zoster” virüslerine maruz kalma.

Kalıtım: Çevresel tetikleyicilerden etkilenen genetik faktörler mevcuttur.

Genetik faktörler: MS'li anne veya babanın çocuklarında aynı hastalığın görülme oranı, toplumdaki aynı yaş grubu kişilerle kıyaslandığında 7-10 kat fazladır. Ancak genler, hastalığın oluşmasında tek faktör değildir. Örneğin; genetik olarak birbirinin aynı olan tek yumurta ikizlerinden birinde MS gelişse bile, diğerinde gelişme riski %25’tir.

Bu faktörlerin dışında MS hastalığı nedenleri arasında;

Kan ve beyin arasındaki bariyerin hasarı

Anne karnında oluşan biyokimyasal olaylar

Diyet ve vitamin yetmezlikleri

Alerjik reaksiyonlar da sıralanabilir.

MS HASTALIĞI NASIL TEŞHİS EDİLİR?

MS hastalığı tanısının konulması çok da kolay değildir. MS hastalığını teşhis edebilecek özel bir test henüz geliştirilmemiştir. MS hastalığına tanısı konması demek aslında diğer olasılıkları elemek anlamına gelir. MS hastalığını teşhis etmek için kullanılan tetkikler şöyle sıralanır:

MRI: MRI filmleri beyin ve omurilik hakkında detaylı bilgi verir ve MS hastalığı teşhisi için son derece önemlidir. MS hastalığı lezyonları bu filmlerde soluk alanlar olarak görülür.

Beyin omurilik sıvısının incelenmesi: Bu sıvıda, bağışıklık sisteminin aktivitesini gösteren ligklnal bandlar, miyelin proteini saptanabilir.

Uyarılmış yanıtlar: Bu testler, sinirlerin ileti hızlarını ölçme teknikleridir. Miyelin kılıfı hasarlanmış sinirler, iletileri daha yavaş iletirler. 3 ana tipi vardır:

Görsel uyarılmış yanıtlar: Görme ile ilgili sinirleri inceler.

İşitsel uyarılmış yanıtlar: İşitme ile ilgili sinirleri inceler.

Smatsensriyel uyarılmış yanıtlar: Kol ve bacaklardaki duyusal sinirleri inceler.

MS HASTALIĞI TEDAVİSİ NASILDIR?

MS hastalığı tedavisi kişiye özel olmalı ve mutlaka erken dönemde başlamalıdır. Hastalık genellikle 20-50 yaş arasında görülmektedir. MS hastalığı ne kadar erken başlarsa o kadar sert seyretmektedir. MS atağı geçiren hasta hayatı boyunca başka bir atak geçirmeyebileceği gibi değişken sıklıkta atak yaşayabilmektedir.

Ataklar halinde görülmediği ve düzelmeye izin vermeyen sürekli ilerleyen formları çok daha ağır ilerlemektedir. MS’in ataklarla başlayıp daha sonra ara vermeden devam eden tipleri de mevcut. MS hastalığının tedavisine ataklar sırasında gecikmeden başlanmalıdır. Erken dönemde başlanan MS hastalığı tedavisi hastalığın ileride hasar bırakmasını engellemektedir.

MS Hastalığının İyi Bir Seyir İzleyeceğini Gösteren Bulgular Nelerdir?

İlk bulgusu duyusal veya görme ile ilgili olanlar

2 atak arasındaki sürenin uzun olması

Hastalığın 25 yaşından önce olması

Başlangıçta MR (Manyetik Rezonans Görüntüleme)’da çok az lezyon görülmesi

Başlangıçtan 5 yıl sonra etkilenen nörolojik bölümlerin az sayıda olması

Başlangıçtan 5 yıl sonra nörolojik sekelin az olması

Geçirilen ataklardan sonra düzelmenin tama yakın olması

Ataklar dışında beyin omurilik sıvısında myelin proteininin olmayışı

Başlangıcın sadece tek bölgeden olması

Hastanın kadın olmasının da bir avantaj olduğu unutulmamalıdır.

MS Hastalığının Kötü Bir Seyir İzleyeceğini Gösteren Bulgular Nelerdir?

Başlangıçta etkilenen alanların çok olması

Başlangıçta MR lezyonlarının çok olması

Başlangıçta beyinin güç, denge ve sfinkter fonksiyonları ile ilgili bölümlerinin etkilenmiş olması

Başlangıçta hastalığın progresif seyir izlemesi

Hastalığın erken seyrinde beyin omurilik sıvısında oligoklonal bant olması

Hastalığın 40 yaşından sonra başlaması

2 atak arasında 1 yıldan daha az bir süre olması

Başlangıçta motor bulguların olması

Başlangıçta beyin sapı ile ilgili bulguların olması

Hastanın erkek olması

MS hastalığının tedavisinde koruyucu tedaviler (aşı) da büyük rol oynamaktadır. MS atakları hissedilir hissedilmez vakit kaybetmeden uzman bir doktora görünmek, MS hastalığı tedavisinin ilk adımıdır. MS ataklarını teşhis edebilecek beyin ve omurilik MR’larının çekilmesi, beyin omurilik sıvısından örnek alınarak yapılan testler ve elektro fizyolojik testler tedavide uygulanacak yöntemler için belirleyici olmaktadır. Yapılan tetkikler sonrasında beyinde görülen plakların sayısı MS hastalığının seyrini ve derecesini göstermektedir. MS hastalığın tam tedavisi bulunmamaktadır. MS ataklarını ve olağan atakların etkilerini azaltmaya yönelik tedaviler uygulanmaktadır. Sürekli MS atağı geçiren hastalara atakları %30-40 oranında önleyen koruyucu tedaviler (aşı) uygulanır. Ayrıca bu koruyucu tedavi atak sonrası engelli kalma riskini de azaltır. Çok sık MS atağı geçiren hastalarda atak sayısının azaltılması için interferon tedavisi uygulanmaktadır.

MS hastalığı tedavisinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta da, kronik MS hastası olma riski taşıyan, tek atak geçiren hastalarda bağışıklık sistemini baskılayan koruyucu tedavilerin uygulanması önerilmemektedir. MS hastalığının tedavisinde özellikle hastalığın az görülen ağır tipleri için de artık tedavi seçenekleri bulunmaktadır. MS tedavileri bağışıklık sistemini baskıladıkları için ciddi risklere neden olabilmektedir. Bu nedenle MS hastalığı tedavisi yakın kontrol altında tutulmalı ve uzman sağlık kuruluşlarında uygulanmalıdır.