BM Kıbrıs raporu: Tampon bölgedeki gerilim ve Maraş’taki gelişmeler müzakere sürecini baltalayabilir

Rum basınında yer alan habere göre Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres, Cenevre’de gerçekleştirilen gayriresmî genişletilmiş toplantıda atılan somut adımların iki taraf arasında güven inşasına katkı sağlama potansiyeli taşıdığını belirterek, sürecin olumlu yönde ilerlemesi için kararlılığın korunması gerektiğini vurguladı.

Guterres, Birleşmiş Milletler'in Kıbrıs’taki İyi Niyet Misyonu’na ilişkin hazırladığı ve Perşembe gecesi New York’ta dolaşıma giren raporunun ön baskısında, tarafların Temmuz sonunda yeni bir gayriresmî toplantı düzenleme kararı almasının, kendi kişisel temsilcisinin atanmasında uzlaşmalarının ve adadaki liderlerin yeniden görüşmelere başlamasının, çözüm sürecinde daha odaklı bir çaba içine girildiğinin göstergesi olduğunu ifade etti.

Rapora göre, İyi Niyet Misyonu raporu ile UNFICYP (BM Barış Gücü) raporunun 14 Temmuz Pazartesi günü BM Güvenlik Konseyi’nde ele alınması bekleniyor. Kıbrıs’la ilgili ikinci genişletilmiş toplantı ise 16 Temmuz’da bir akşam yemeği ile başlayacak ve ertesi gün ikili görüşmeler ile konferansın genel oturumu ile devam edecek.

"TARAFLAR, TAMPON BÖLGE İÇİNDE VE ÇEVRESİNDE ASKERİ GERİLİMİ AZALTMA VE SİLAHSIZLANDIRMAYA YÖNELİK ÇAĞRILARA HALA UYMADI"

Guterres, son altı ayda Kıbrıs’ta ciddi güvenlik ihlallerinin yaşanmadığını ve bu gelişmenin memnuniyet verici olduğunu belirtirken, bu sakinliğin yapısal bir ilerleme anlamına gelmediğinin altını çizdi. Tarafların, tampon bölge içinde ve çevresinde askeri gerilimi azaltma ve silahsızlanmaya yönelik çağrılara halen uymadığını vurgulayan Guterres, bazı askeri inşaatların mevcut statükoyu kalıcı olarak değiştirmeye yönelik olduğuna dikkat çekti.

Sivil altyapıya gizlenmiş askeri pozisyonların ciddi insani kaygılar doğurduğunu ifade eden Guterres, bu durumun siviller için tehdit oluşturduğunu ve adadaki güç dengesizliğinin bu tür ihlalleri meşrulaştırmak için kullanılamayacağını belirtirken, UNFICYP gözetiminde doğrudan bir askeri iletişim mekanizması kurulması yönündeki çağrısını da yineledi.

"2023'TEN BU YANA DURAKSAYAN PİLE ANLAŞMASI'NIN HALA UYGULANMAMASI KAYGI VERİCİ"

Guterres, 2023’ten bu yana duraksayan Pile Anlaşması’nın hâlâ uygulanmamasının kaygı verici olduğunu belirterek, her iki tarafı da yapıcı angajmanı yoğunlaştırmaya çağırdı. Tampon bölge dışındaki tek taraflı eylemlerin gerginliği artırabileceğini ve müzakere sürecini tehlikeye atabileceğini belirten BM Genel Sekreteri, Maraş’taki durumla ilgili olarak da BM’nin tutumunun değişmediğini vurguladı.

Guterres, BM Barış Gücü’nün Maraş ve Strovilia’daki hareket özgürlüğünün kısıtlanmasını kınadı ve “UNFICYP’in yetkisi yalnızca tampon bölgeyle sınırlı değil, tüm adayı kapsıyor” ifadesini kullandı.

"TOPLUMU BÖLEN SÖYLEMLER VE DEZENFORMASYON GÜVEN İNŞASINI ZEDELİYOR"

Guterres, raporunda, toplumu bölen söylemler ile dezenformasyonun güven inşasını zedelediğini ve ortak bir gelecek yönündeki çabaları baltaladığını ifade ederek, liderlerin sivil topluma daha fazla alan tanıması gerektiğini kaydetti.

Bununla birlikte, adada yeni bir "Gençlik Teknik Komitesi" kurulmasını olumlu bir gelişme olarak değerlendiren Guterres, genç grupların barışın aktif aktörleri olmaya devam ettiğini belirtti.

Genel Sekreter, Yeşil Hat Tüzüğü’nün tam uygulanmasının ve Cenevre’de üzerinde uzlaşılan dört yeni geçiş noktasının açılmasının, güven inşası açısından gerekli adımlar olduğunu ifade etti.

"SON ALTI AYDA TOPLAM 133 ASKERİ İHLAL GERÇEKLEŞTİ, 78'İ GÜNEY, 55'İ KUZEY TARAFINA AİT"

BM raporuna göre, son altı ayda toplam 133 askeri ihlal kayda geçti. Bu ihlallerin 78’i Kıbrıs Rum Milli Muhafız Ordusu, 55’i ise Türk tarafına ait unsurlar tarafından gerçekleşti. Önceki altı aylık dönemde ise bu sayı 227 idi. Guterres, bu ihlallerin BM'nin otoritesini zayıflattığını ve tampon bölgenin militarizasyonuna katkı sağladığını belirtti.

Raporda ayrıca 2020’den bu yana Maraş’ta toplam 53 güvenlik kamerasının yerleştirildiği, bunlardan 18’inin son altı ayda kurulduğu ifade edildi. BM, Maraş’taki mevcut durumdan Türkiye hükümetini sorumlu tuttuğunu yineledi.

Guterres, 2024 yılında Kıbrıs’ta sığınma başvurularının bir önceki yıla göre %42 oranında azaldığını belirterek, bu durumu Yeşil Hat ve deniz hattı boyunca uygulanan caydırma politikalarına bağladı.

Kayıplar Komitesi’nin son altı ayda 17 kişiye ait kalıntı çıkardığı ve toplam 2 bin kayıptan bugüne kadar bin 54’ünün kimliklendirildiği açıklandı.

"UNFICYP CİDDİ BİR MALİ KRİZLE KARŞI KARŞIYA"

Son olarak, rapor UNFICYP’in ciddi bir mali krizle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu. Toplam 20,9 milyon dolar tutarında ödenmemiş katkı payı bulunurken, sivil görevlerin %9’u hâlâ boş durumda. Bu durum, misyonun zamanında ve güvenli biçimde görevini yerine getirmesini tehlikeye atıyor; güvenlik altyapısı projelerinde gecikmelere ve bazı eğitimlerin askıya alınmasına yol açıyor.

Guterres, garantör ülkeler olan Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık’a sürece yapıcı katkı verme çağrısını yineledi ve BM’nin tüm taraflarla diyaloğu sürdürme kararlılığını vurguladı.