İran-İsrail Uyuşmazlığının Anımsattığı Garanti Antlaşması…

Geçtiğimiz hafta sonu İran’ın İsrail’e saldırı başlatmasının ardından Kıbrıs’taki Birleşik Krallık egemen üslerinde hareketlilik başladı... Hareketliliğin başlamasıyla birlikte doğal olarak Kıbrıs’ta da bir tedirginlik yaşandı...

Yaşanan bu tedirginlik nedeniyle Birleşik Krallığın Kıbrıs’taki varlığını tartışanlar ve protesto edenler de oldu... Tedirgin olanları, protesto edenleri ve tartışanları anlıyorum, ancak tamamıyla bilgi sahibi olmadan argüman ortaya atananları anlamak mümkün değil açıkçası !

Kıbrıs konusu gündeme geldiğinde Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla ilgili olan Garanti Antlaşmasından sıkça söz edilir... Ancak ilgili antlaşmanın içeriğine-muhtevasına ilişkin bilgi noksanlığı da gözden kaçmaz...

Garanti Antlaşması sadece Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ve Garantör ülkelerin pozisyonunu belirlemekle kalmaz aynı zamanda Birleşik Krallığın Kıbrıs’taki statüsüne ilişkin bir güvence sağlar...

İlgili antlaşmanın 1. Maddesi Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bağımsızlığının, toprak bütünlüğünün korunmasıyla ilgilidir. Aynı maddenin ikinci paragrafında da Kıbrıs Cumhuriyeti’nin herhangi bir siyasi veya ekonomik birliğe katılmamasının taahhüt edildiği ifade edilirken, başka bir devletle birleşmenin veya bölünmenin yasaklandığı ifade edilmektedir.

Antlaşmanın 3. Maddesinde ise Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan ve Türkiye’nin Birleşik Krallığın egemenliğinde kalan alanların bütünlüğüne saygı göstereceğini ve Birleşik Krallığın ilgili alanları kullanımını ve yararlanmasını garanti edecekleri ifade edilmektedir.             

Garanti Antlaşmasının 4. Maddesi ise garantör ülkelere ilgili antlaşmanın yarattığı durumun yeniden kurulması amacıyla müdahale hakkı vermektedir.

Garanti Antlaşmasının içeriğine-muhtevasına ilişkin geçmişte de yazmıştım... Ancak son dönemde bölgemizde olan gelişmeler ışığında ilgili antlaşmanın Birleşik Krallık ile ilgili kısmı anımsatmamız gerektiğine inandım... Buna ek olarak herhangi bir siyasi veya ekonomik birlikle birleşmenin ve  iki devletlilik söyleminin ilgili antlaşmanın doğasına aykırı olduğu da gözden kaçmıyor...

Sonuç olarak ilgili antlaşmanın bugün etkinliğini hangi konuda (larda) ve hangi oranda koruduğuna ilişkin yorumu siz okuyuculara bırakıyorum...

Not: Antlaşmanın orijinal metni için bkz.   https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/files/CY%20GR%20TR_600816_Treaty%20of%20Guarantee.pdf